Yetki Kuralları Nelerdir?

Görev kuralları hangi mahkemenin görevli olduğunu gösterirken, yetki kuralları ise hangi yer mahkemesinin yetkili olduğunu gösterir. Mahkemenin yargı çevresi, o mahkemenin sadece o çevreyle görevli olduğunu belirtir.

Kesin yetkili bir mahkemenin öngörülmediği davalarda genel yetki kuralı olarak, genel yetkili mahkemelerde o davalara bakılır.

Çekişmeli Yargıda Yetki Kuralları Nelerdir?

Genel yetkili mahkeme, davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeridir. Eğer davalının Türkiye’de bir yerleşim yeri yoksa genel yetkili mahkeme, davalının Türkiye’deki mutad yerleşim yerinin bulunduğu yer mahkemesidir.

Fakat özel yetki kuralları saklı kalmak üzere bir malvarlığına ilişkin davalarda yetkili mahkeme o malvarlığının bulunduğu yerde de açılabilir.

MÖHUK m. 41’e göre; “Türk vatandaşlarının kişi hâllerine ilişkin davaları, yabancı ülke mahkemelerinde açılmadığı veya açılamadığı takdirde Türkiye’de yer itibariyle yetkili mahkemede, bulunmaması hâlinde ilgilinin sâkin olduğu yer, Türkiye’de sâkin değilse Türkiye’deki son yerleşim yeri mahkemesinde, o da bulunmadığı takdirde Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinden birinde görülür.”

Tüzel kişilerde ise davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir. Tüzel kişilerin yerleşim yeri, kuruluş belgesinde başka bir hüküm bulunmadıkça işlerinin yönetildiği yerdir.

Davalılar birden fazla ise dava, bunlardan birinin yerleşim yeri mahkemesinde açılabilir. Ancak bunun iki tane istisnası vardır. Bunlar:

• Birden fazla davalının bulunduğu durumlarda, davanın, davalılardan birini sırf kendi yerleşim yeri mahkemesinden başka bir mahkemeye getirmek amacıyla açıldığını kanıtlar veya belirtilerle anlaşılırsa davalının itirazı üzerine mahkeme yetkisizlik kararı verir. Ortak yetki hükmünün uygulanabilmesi için dava nedeninin bütün davalılar bakımından aynı olması gerekir (HMK m. 7).
• Dava nedenine göre kanunda, davalıların tamamı hakkında ortak yetkiyi taşıyan bir mahkeme belirtilmişse davaya o yer mahkemesinde bakılır. (HMK m. 7).

Çekişmesiz Yargıda Yetki Kuralları Nelerdir?

Kanunda aksine hüküm yoksa, çekişmesiz yargı davaları istemde bulunan kişinin ya da ilgililerden birinin oturduğu yer mahkemesidir.

Kesin nitelikte bir özel yetki olmadığı sürece genel yetki kuralı devam eder. O yüzden dava, davacının istemine göre genel veya özel yetkili mahkemelerden birinde açılabilir. Fakat özel yetki kuralı kesin nitelikteyse dava sadece o yer mahkemesinde açılabilir ve genel yetkili mahkemede açılamaz. Bir davada hem özel hem de genel yetkili mahkemeler varsa davacı bunlardan birisinde davayı açmak konusunda seçim hakkına sahiptir.

Sözleşmeden Doğan Davalar Nerede Açılır?

Sözleşmeden doğan davalarda yetkili yer sözleşmenin ifa edileceği yer mahkemesidir.

Miras Davaları Nerede Açılır?

Miras davalarında yetkili yer mahkemeleri üçe ayrılır. Bunlar:

• Miras Bırakanın Son Yerleşim Yerinde Görülecek Davalar: terekenin paylaşılmasına, yapılan paylaşma sözleşmesinin geçersizliğine, ölüme bağlı tasarrufların iptali ve tenkisine, miras sebebiyle istihkaka ilişkin davalar ile mirasçılar arasında terekenin yönetiminden kaynaklanan davalar ile terekenin kesin paylaşımına kadar mirasçılara karşı açılacak tüm davalardır.
• Malın Bulunduğu Yerde de Görülebilecek Davalar: terekede bulunan bir mal hakkında açılmak istenen istihkak davası, terekenin yazımı ve tespiti zamanında mal nerede bulunuyorsa orada da açılabilir.
• Mirasçıların Oturduğu Yerde Görülecek İşler: mirasçılık belgesinin iptali ve yeni mirasçılık belgesinin verilmesine ilişkin davalarda, mirasçıların her birinin oturduğu yer mahkemesi de yetkilidir.

Taşınmaza İlişkin Davalar Nerede Açılır?

Kural olarak taşınmaza ilişkin davalar taşınmazın bulunduğu yer mahkemesinde görülür. Eğer birden fazla taşınmaz varsa ve bunlar ayrı yerdelerse bir tanesinin yerindeki mahkemede diğerlerine de dava açılabilir.

Taşınmazın bulunduğu yer mahkemesinin kesin yetkili olduğu davalar şunlardır:

• Taşınmaz üzerindeki ayni hakka ilişkin veya ayni hak sahipliğinde değişikliğe yol açabilecek davalar ile taşınmazın zilyetliğine yahut alıkoyma hakkına ilişkin davalarda, taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi kesin yetkilidir.
• İrtifak haklarına ilişkin davalar, üzerinde irtifak hakkı kurulan taşınmazın bulunduğu yer mahkemesinde açılır.

Karşı Davalar Nerede Açılır?

Karşı dava, görülmekte olan bir dava sırasında, davalının aynı mahkemede ve yanıt süresi içinde asıl davacıya husumet yönelterek bir dava açmasıdır.

Ortada bir kesin yetkili mahkeme durumu söz konusu değilse asıl davaya bakan mahkeme karşı davaya da bakar. Fakat kanunda kesin yetkili mahkeme belirlenmişse karşı dava aynı mahkemede değil yetkili mahkemede açılır.

Şubenin İşlemlerinden Doğan Davalar Nerede Açılır?

Eğer bir şubenin işletiminden dolayı bir dava açılacaksa yetkili mahkeme o şubenin bulunduğu yer mahkemesidir. Şubenin bulunduğu yer mahkemesi kesin yetkili değildir. Bu yüzden şubenin işlemine karşı şubenin bulunduğu yer veya merkezin bulunduğu yer mahkemesinde dava açılabilir.

Özel Hukuk Tüzel Kişilerinin Kendilerine İlişkin Davalar Nerede Açılır?

Özel hukuk tüzel kişilerinin, ortaklık veya üyelik ilişkileriyle sınırlı olarak, bir ortağına veya üyesine karşı veya bir ortağın ya da üyenin bu sıfatla diğerlerine karşı açacakları davalar için ilgili tüzel kişinin merkezinin bulunduğu yer mahkemesi kesin yetkilidir. Örneğin bir üyenin diğer üyeye dava açması merkezin bulunduğu yer mahkemesinde olur.

İflas Davaları Nerede Açılır?

İflas davaları, borçlunun işlem merkezinin bulunduğu yer mahkemesinde açılır.

Sigorta Sözleşmesinden Doğan Tazminat Davaları Nerede Açılır?

Zarar sigortalarından doğan davalar, sigorta, bir taşınmaza veya niteliği gereği bir yerde sabit bulunması gereken yahut şart kılınan taşınıra ilişkinse, malın bulunduğu yerde; bir yerde sabit bulunması gerekmeyen veya şart kılınmayan bir taşınıra ilişkinse, rizikonun gerçekleştiği yerde de açılabilir.

Can sigortalarında, sigorta ettirenin, sigortalının veya lehtarın leh veya aleyhine açılacak davalarda onların yerleşim yeri mahkemesi kesin yetkilidir.

Alacak ve Taşınır Mal Davaları Nerede Açılır?

Memur, işçi, öğrenci, asker gibi, bir yerde geçici olarak oturanlara karşı açılacak alacak veya taşınır mal davaları için, orada bulunmaları uzunca bir süre devam edebilecekse, bulundukları yer mahkemesi de yetkilidir.

Haksız Fiilden Doğan Davalar Nerede Açılır?

Haksız eylemden doğan davalarda, yetki kuralı seçimlik olarak düzenlenmiştir ve davacı bu mahkemelerden herhangi birisini seçebilir:

• Zarar görenin yerleşim yeri mahkemesi,
• Haksız eylemin işlendiği yer mahkemesi,
• Zararın oluştuğu yer mahkemesi,
• Zarar doğma olasılığının bulunduğu yer mahkemesi.

Davacı bu mahkemelerden herhangi birisini seçebilir.

Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Davalar Nerede Açılır?

Bu tür davalarda özel bir yetki kuralı öngörülmemiştir. O yüzden genel kurala göre yetkili mahkeme davalının yerleşim yeri mahkemesidir.

Aile Hukukuna İlişkin Davalar Nerede Açılır?

Boşanma veya ayrılık davalarında yetkili mahkeme, eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir.

Soy bağına ilişkin davalar, taraflardan birinin dava veya doğum sırasındaki yerleşim yeri mahkemesinde açılır.

Kişilik Haklarının Korunmasına İlişkin Davalar Nerede Açılır?

Kişilik haklarının korunmasına ilişkin davalar, davacının ya da davalının yerleşim yeri mahkemesinde dava açılabilir.

Ekin Hukuk Bürosu olarak alanında uzman kadromuzla dava ve işlemlerinizi takip edebilmemiz için bizimle iletişim kurabilirsiniz.

Ali Numan ÖZTÜRK & Av. Ahmet EKİN