Tüzel Kişi Kavramı Nedir?

Ortak bir amacın sürekli olarak gerçekleşmesini sağlayacak örgütlenmeye sahip kişi veya mal toplulukları Tüzel Kişiler olarak adlandırılmaktadır.

Tüzel Kişilik Kazanılmasının Koşulları Nelerdir?

Kişi veya mal topluluklarının tüzel kişilik kazanabilmesi için üç temel unsuru yerine getirmiş olması gerekir. Bunlar aşağıda sayılmıştır:

Örgütlenme Unsuru Nedir?

Kişi veya mal topluluklarının örgütlenmiş olması, amacını gerçekleştirecek yeterli ve gerekli organlara sahip olmasıdır. Bu organlar aracılığıyla tüzel kişi hukuk alanında bağımsız olarak varlığını etkin kılabilmektedir.

Sürekli Amaç Unsuru Nedir?

Tüzel kişilik kazanç paylaştırılmaya yönelik parasal bir menfaat veya manevi bir menfaat gibi ancak bir amaca hizmet için örgütlenen kişi veya mal topluluklarına tanınabilir.

Bağımsızlığa Hukuken Cevaz Verilmesi

Tüzel kişi topluluğunu teşkil eden veya ondan yararlanan fertlerin şahıslarından bağımsızlaşmasına hukuken imkan verilmiş olması gerekir. Bu sayede tüzel kişi bağımsız bir hak süjesi olarak hukuki ilişkiler kurar, kazandığı mal varlığı değerleri bağımsız olarak tüzel kişiye ait olur.

Tüzel kişilerde numerus clausus ilkesi geçerli olup kanun koyucunun belirlediği türler haricinde tarafların iradeleri ile yeni bir tüzel kişilik meydana getirmeleri mümkün değildir.

Tüzel Kişilerin Çeşitleri Nelerdir?

Tüzel kişiler kamu hukuku tüzel kişileri ve özel hukuk tüzel kişileri olmak üzere iki ana grupta toplanır. Bu iki gruptan hangisine girdiğinden tereddüt edilen bir tüzel kişilik kamu iktisadi teşebbüslerine dahildir.

Kamu Hukuku Tüzel Kişileri Nelerdir?

Kamu hukuku tüzel kişileri ancak kanun veya kanunun verdiği yetkiye dayanarak kurulan kamu otoritesine sahip kamu görevi yapan tüzel kişilerdir.

Kamu hukuku tüzel kişileri kamu idareleri ile kamu kurum ve kuruluşlarıdır. Kamu idare ederek Kamu hizmeti görmek üzere örgütlenmiş tüzel kişiler olup kamu kurumları tüzel kişilik tanınmış Kamu hizmeti gören kuruluşlar olarak tanımlanmaktadır.

Özel Hukuk Tüzel Kişileri Nelerdir?

Özel hukuk tüzel kişileri kanun koyucu tarafından tüzel kişi olarak tanınmış özel hukuk alanında bir hukuki işlem ile kurulmuş olan tüzel kişilerdir.

Özel hukuk tüzel kişileri kazanç paylaşmak amacı güdüp gütmemelerine göre sınıflandırılır.

Kazanç Paylaşmak Amacı Güden Tüzel Kişiler Nelerdir?

Türk Ticaret Kanunu’nda ticaret şirketleri olarak düzenlenmiş kolektif şirket, komandit şirket, limited şirket, anonim şirket, kooperatif şirketlerdir. Ticaret şirketlerinde amaç ekonomik yarar sağlamaktır.

Kazanç Paylaşmak Amacı Gütmeyen Tüzel Kişiler Nelerdir?

Türk Medeni Kanunu kazanç paylaşmak amacı gütmeyen iki tür tüzel kişi düzenlemiştir. Bunlar vakıflar ve derneklerdir.

Dernekler kazanç paylaşmak amacı gütmeyen kişi toplulukları iken; vakıflar belirli bir amaca tahsis edilmiş olan mal topluluklarıdır. Sendikalar ise derneklerin çok özel bir çeşidi olarak tanımlanabilir.

Kamu İktisadi Teşebbüsleri Nelerdir?

Kamu iktisadi teşebbüsleri devletin ekonomik alana müdahalesi ile oluşmaya başlamıştır. Kamu iktisadi teşebbüsleri kamu hukuku tüzel kişisi mi özel hukuk tüzel kişisi mi olduğu net olmayan tüzel kişilerin dahil olduğu gruptur.

TCDD, TEİAŞ, BOTAŞ kamu iktisadi teşebbüslerine örnek verilebilir.

Tüzel Kişilerde Aradan Sızma Veya Perdenin Kaldırılması Teorileri Nedir?

Tüzel kişinin kendisini oluşturan kişilerden ayrı ve bağımsız hukuken tanınmış bir kişilik kazanması bazen kanunun tüzel kişilerin kurulması için tanıdığı amaçlar ile bağdaşmayan sonuçların ortaya çıkmasına yol açmaktadır.

Tüzel kişi perdesi arkasına gizlenerek hukukun yasakladığı bir sonucu elde etmenin veya getirilmiş olan bir yükümlülükten kurtulmanın Türk Medeni Kanunu madde 2’ye aykırı olduğu şüphesizdir.

Bu gibi durumlarda tüzel kişinin kendisini oluşturan kişilerden ayrı ve bağımsız varlığı bulunduğu ilkesi göz ardı edilmektedir. Fakat bunun için tüzel kişiyi kullanarak birtakım yükümlülüklerden kurtulma ya da tüzel kişinin amacına uygun olmayan biçimde davranma kastının aranması gerektiği savunulur.

Tüzel Kişinin Kuruluş Sistemleri Nelerdir?

Tüzel kişilerin kuruluş sistemleri devletin tüzel kişiliğe karşı tutumuna bağlı olarak serbest kuruluş sistemi izin sistemi ve tescil sistemi olarak sınıflandırılır.

Tüzel Kişilerin Kuruluşunda Serbest Kuruluş Sistemi Nedir ?

Bu sistemde mevzuat tüzel kişiliğin kazanılması için gerekli asgari şartları belirlemiştir. Söz konusu şartların yerine getirilmesi ile kişi veya mal topluluğu tüzel kişiliği kazanır.

Bu şartların yerine getirilip getirmediği resmi makamların kontrolüne bağlı tutulmaz. Sonuç olarak devletin tüzel kişinin kuruluşuna etkisi bertaraf edilmiş durumdadır. 

Tüzel Kişilerin Kuruluşunda İzin Sistemi Nedir?

Bu sistemde kişi veya mal topluluğunun hak süjesi olması devletin iznine ve çoğunlukla idari makamların takdir yetkisine bağlıdır. Devlet bu sayede kişi veya mal topluluklarının kendi hukuk politikası amaçları ile bağdaşıp bağdaşmayacağını kontrol eder. Devletin  kişi veya mal topluluklarına tüzel kişiliğinin tanınmasındaki müdahalesi en üst düzeydedir.

Tüzel Kişilerin Kuruluşunda Tescil Sistemi Nedir?

Bu sistemde tüzel kişilerin kurulması için asgari şartlar belirlenmiş olup tüzel kişinin kuruluşunda bu şartlara uyulup uyulmadığı serbest kuruluş sisteminden farklı olarak resmi makamlarca incelenmektedir.

Türk Medeni Kanunu’nun 59. maddesine göre “ Dernekler, kuruluş bildirimini, dernek tüzüğünü ve gerekli belgeleri yerleşim yerinin bulunduğu yerin en büyük mülkî amirine verdikleri anda tüzel kişilik kazanırlar”

Vakıfların tüzel kişilik kazanmasında tescil sistemi kabul edilmiştir. Türk Medeni Kanun Madde 102’ye göre “Vakıf kurma iradesi, resmî senetle veya ölüme bağlı tasarrufla açıklanır. Vakıf, yerleşim yeri mahkemesi nezdinde tutulan sicile tescil ile tüzel kişilik kazanır.” 

Ticaret şirketlerinden kollektif ve komandit ortaklıkların tüzel kişilik kazanmasında da tescil sistemi benimsenmiştir.

Ekin Hukuk Bürosu olarak alanında uzman avukat kadromuzla dava ve işlemlerinizi takip edebilmemiz için bizimle iletişim kurabilirsiniz.

 Av. Ahmet EKİN & Zeynep Öykü ÖNDER