Suça Teşebbüs (TCK m. 35)

Suça teşebbüs, işlenmesine karar verilen suçun, elverişli hareketlerle doğrudan doğruya icrasına başlanmasına karşın, elde olmayan nedenlerle tamamlanamamasıdır. Örneğin postaya verilen tehdit mektubunun muhatabına ulaşmadan kaybolması halinde teşebbüs söz konusu olur. Suça teşebbüse ilişkin hükümler, ancak kasten işlenen suçlarda uygulanabilir. Olası kastla işlenen suçlara teşebbüsün mümkün olup olmayacağı ise tartışmalıdır.

Türk Ceza Kanunu’nun 35. Maddesine göre; “Kişi, işlemeyi kastettiği bir suçu elverişli hareketlerle doğrudan doğruya icraya başlayıp da elinde olmayan nedenlerle tamamlayamaz ise teşebbüsten dolayı sorumlu tutulur. Suça teşebbüs halinde fail, meydana gelen zarar veya tehlikenin ağırlığına göre, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine on üç yıldan yirmi yıla kadar, müebbet hapis cezası yerine dokuz yıldan on beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir.”

Suç yolu belli bir aşamadan oluşur. Birinci aşama suç işleme düşüncesinin ortaya çıkmasıdır. İkinci aşama hazırlık hareketleridir. Hazırlık hareketleri kural olarak cezalandırılmaz. Üçüncü aşama icra hareketlerinin başlamasıdır. İcra hareketlerinin başlaması suçun da işlemeye başlandığını gösterir. Suçun teşebbüs derecesinde cezalandırılabilmesi ve vazgeçme açısından önemlidir. Dördüncü aşama suçun tamamlanmasıdır. Beşinci aşama ise suçun sona ermesidir. 

Teşebbüsün Koşulları Nelerdir?

Teşebbüsün koşulları şunlardır:

• Suçun kasten işlenmesi: Failin suçu bilerek ve isteyerek işlemeye yönelmesi gerekir. Taksirli suçlarda teşebbüs söz konusu olmaz.
• Suçun icrasına başlanması: Failin suçu işlemek için somut bir eylemde bulunması gerekir. Sadece hazırlık hareketleri teşebbüs sayılmaz.
• Elverişli hareketlerin yapılması: Failin yaptığı hareketlerin, suçun tamamlanması için yeterli ve uygun olması gerekir. Eğer failin yaptığı hareketler, suçun tamamlanmasına hiçbir şekilde katkı sağlamıyorsa, elverişsiz teşebbüsten bahsedilir.
• Suçun tamamlanamaması veya neticenin gerçekleşmemesi: Failin elinde olmayan nedenlerle suçu tamamlamadan bırakması veya neticeyi gerçekleştirememesi gerekir. Eğer fail kendi iradesiyle vazgeçerse, gönüllü vazgeçmeden söz edilir ve ceza indirimi uygulanır.
• Suç tipinin teşebbüse elverişli olması: Bazı suç tipleri, doğası gereği teşebbüse müsait değildir. Örneğin taksirli suçlar, salt hareket suçları, salt ihmali suçlar, teşebbüs suçları.

İşlenemez Suç (Elverişsiz Teşebbüs)

İşlenemez suç failin işlemek isteyip de kullandığı araçların elverişsiz olması veya suçun maddi konusunun bulunmaması nedeniyle işlemediği suçtur. İşlenemez suç, bir yasa hükmünü ihlale yönelmiş olmasına karşın ya hareketin suçu karakterize eden zarar veya tehlike oluşturma elverişli olması ya da hareketin konusunun bulunmaması nedeniyle başarısız kalan bir davranıştır. 

İşlenemez suç ya suçun maddi konusunun yokluğu durumunda ya da aracın elverişsiz olması durumunda ortaya çıkmaktadır. İşlenemez suç nedeniyle failin teşebbüsü hükümlerini göre cezalandırılıp cezalandırılmayacağı tartışmalıdır. 

Teşebbüste Özel Durumlar

Teşebbüste özel durumlar mevcuttur. Bunlar aşağıda sayılmıştır:

• Failin daha fazlasını isterken daha azını alması: Bu durumda teşebbüs değil tamamlanmış suç söz konusu olur. 
• Zincirleme suçlarda, ilk suçu işleyen failin ikincisini işlerken yakalanması: İlk suç işleyen faiz ikincisini işlerken yakalanırsa tamamlanma suça göre ceza alır. 
• Kesintisiz suçlarda, kesinti olmadan failin yakalanması: Fail kesinti olmadan yakalanmış olursa suç teşebbüs aşamasında kalmış olmaz. 
• Yanılma durumunda sonucun başka bir kişi üzerinde gerçekleşmesi: Yanılma hükümleri gereğince sonucun başka bir kişi üzerine gerçekleşmesi durumunda suç tektir ve tamamlanmıştır. 

Gönüllü Vazgeçme Ne Demek?

Gönüllü vazgeçme, failin suçun icra hareketlerini yapmaktan isteyerek cayması ya da kendi çabalarıyla suçun tamamlanmasını veya sonucun gerçekleşmesi önlemesidir. Gönüllü vazgeçme cezayı kaldıran kişisel bir nedendir. Gerek icra hareketleri açmasına gerek icra hareketlerinin bitmesinden sonra, failin suçu tamamlamaktan gönüllü olarak vaz geçmesini teşvik etmek, modern su politikasının temel araçlarından biridir.

Gönüllü Vazgeçmenin Koşulları Nelerdir?

Gönüllü vazgeçmeni koşulları şunlardır:

Gönüllü vazgeçmeden söz edebilmek için failin, suçun icra hareketlerinden kayması veya kendi çabasıyla suçun tamamlanmasını ya da sonucun gerçekleşmesi önlemesi gerekir suçun icrası tamamlanıncaya kadar gönüllü vazgeçme mümkündür. 

Caymadan ve önleyici hareketlerin gönüllü olması gerekir. Vazgeçmenin gönüllü olması kişinin herhangi bir engel olmaksızın suç işlemekten vazgeçmiş olmasıdır. Vazgeçmenin samimi bir pişmanlığa dayanması gerekli değildir. Önemli olan herhangi bir engel olmaksızın suç işlemekten vazgeçilmesidir. 

Etkin Pişmanlık Nedir?

Suç bütün unsurlarıyla tamamlandıktan sonra, faile suç yolunda ilerlemekten dönmesine etkin pişmanlık denir. Etkin pişmanlık, yalnızca suç tamamlandıktan sonra belli suçlar bağlamında cezayı kaldıran veya cezada indirim yapılmasını gerektiren kişisel bir nedendir.

Etkin pişmanlık durumunda faile ceza verilmez ya da ceza belli bir oranda indirilerek verilir. Türk Ceza Kanunu’nda etkin pişman uygulanabilmesi için ilgili suç tipinde bunu uygulanabileceğini açık bir hükümle gösterilmesi gerekir. 

Kalkışma (Teşebbüs) Suçları

Teşebbüs aşamasında kalmış olmasına karşın, tamamlanmış suç gibi cezalandırılan suçlara kalkışma suçları denir.

Bu suçlar da yasa koyucu özel nedenlerle faili daha o şekilde cezalandırmak istediği için teşebbüs aşamasında kalan suç ile tamamlanmış üç arasında bir ayrım gözetmemektedir.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Ezgi DEMİROCAK