Rehin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takip

Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip, alacağı bir rehinle güvence altına alınmış alacaklının, bazı istisnalar dışında, alacağını elde etmek amacıyla başvurmak zorunda olduğu takip yoludur.

Rehnin paraya çevrilmesi yoluna başvurulabilmesi için alacağın rehinle teminat altına alınmış olması gerekir.

Rehin Ne Demek?

İcra ve İflas Kanunu’nun uygulanması bakımından, rehin kavramı, “taşınmaz rehni ve taşınır rehni kapsamına giren bütün taşınır ve taşınmaz rehinlerini” ifade eder.

Bu çerçevede, taşınmaz rehinin ve taşınır rehninin kapsamı şu şekilde belirlenmiştir:

• İpotekler,
• İpotekli borç senetleri,
• İrat senetleri,
• Eski hukuk hükümlerine göre kurulmuş taşınmaz rehinleri,
• Taşınmaz mükellefiyetleri,
• Bazı taşınmazlar üzerinde kurulan özel imtiyazlar,
• Bazı taşınmazlar üzerinde kurulan özel imtiyazlar,
• Teslime bağlı rehinler,
• Hapis hakkı,
• Alacak hakkı ve diğer haklar üzerinde kurulan rehinler.

Önce Rehne Başvurma Kuralı Nedir?

Alacağı rehinle güvence altına alınmış bir alacaklı, alacağını takip yaparak elde etmek isterse kural olarak önce rehnin paraya çevrilmesi yolu ile takip yapmak zorundadır.

Rehnin paraya çevrilmesinden sonra rehnin tutarı borcu ödemeye yetmezse rehin alacaklısının kalan alacak için haciz veya iflas yollarına başvurması mümkündür.

Rehin alacaklısı borçluya karşı alacak davası açabilir; ancak alacak davasında alınan ilam, ilamlı takibe konulamaz. Alacaklı bu ilama dayanarak yalnızca rehnin paraya çevrilmesi yoluyla ilamlı takip yapabilir.

Önce Rehne Başvurma Kuralın İstisnaları Nelerdir?

Önce rehne başvurma kuralının bazı istisnaları vardır.

Aşağıdaki hallerde alacak rehinle teminat altına alınmış olsa bile rehin alacaklısının önce rehnin paraya çevrilmesi yoluna başvurma zorunluluğu yoktur:

• İpotekle güvence altına alınan faiz ve yıllık taksit alacağı,
• Kambiyo senedine bağlı alacak,
• Sadece rehin hakkına itiraz edilen rehin alacağı,
• Konut finansmanında rehin ve toki’nin rehni,
• Gemi üzerindeki rehin alacağı,
• Alacaklının rehin hakkından feragat etmesi,
• Rehinle teminat altına alınan alacak için ayrıca müteselsil kefilin bulunması

Rehnin Paraya Çevrilmesinin Türleri

Rehnin paraya çevrilmesi yolu kendi içinde ilamlı takip ve ilamsız takip olmak üzere ikiye ayrılır. Bu takip türlerinden her biri de taşınır rehni ve taşınmaz rehni bakımından ayrı ayrı incelenir.

Rehnin paraya çevrilmesi yolu ile ilamsız takip aşamaları; takip talebi, ödeme emri ve kesinleşmesi, paraya çevirme ve paraların ödenmesi veya paylaştırılmasıdır.

Rehnin paraya çevrilmesi yolu ile ilamlı takip aşamaları ise; takip talebi, icra emri, paraya çevirme ve paraların ödenmesi veya paylaştırılmasıdır.

Taşınır Rehninin Paraya Çevrilmesi Yolu İle İlamsız Takip

Taşınır rehninin paraya çevrilmesi yoluyla ilamsız takip, genel haciz yolu ile takipte olduğu gibi alacaklının icra dairesine yapacağı takip talebi ile başlar.

Takiptaelbinde rehinli malın ne olduğu, rehin üçüncü kişi tarafından verilmişse bu üçüncü kişinin ve rehnedilen taşınır mal üzerinde sonradan gelen rehin hakkı sahiplerinin isim ve adresleri takip talebinde yer almalıdır.

Takip talebini alan icra müdürü, borçluya ve varsa rehnedilenin maliki üçüncü kişiye 3 gün içinde bir ödeme emri gönderir. Bu ödeme emrinde, ödeme süresinin 15 gün olduğu, 7 gün içinde itiraz edilmezse ve 15 günlük süre içinde borç ödenmezse rehinli malın satılacağı, rehin hakkına açıkça itiraz edilmezse rehnin varlığının kabul edilmiş sayılacağı, alacağa ilişkin bir itiraz olmaksızın sadece rehin hakkına itiraz edilmesi halinde alacaklının bu takip yolundan vazgeçerek genel haciz yoluyla takip takibe devam edebileceği ihtar edilir.

Ödeme emrine itiraz, itirazın incelenmesi ve itirazın iptali ve kaldırılması prosedürleri tıpkı genel haciz yolundaki gibidir. Borçlu, rehin hakkına ayrıca ve açıkça itiraz etmezse rehin hakkını kabul etmiş sayılır.

Borçlunun 15 günlük süre içinde borcunu ödememesi ve 7 günlük süre içinde itirazda bulunmaması veya itirazda bulunsa bile bu itirazın iptal edilmesi veya kaldırılması halinde alacaklı, ödeme emrinin tebliğinden itibaren 6 ay içinde malın satılmasını isteyebilir.

Taşınır Rehninin Paraya Çevrilmesi Yolu İle İlamlı Takip

Taşınır rehni sahibi alacaklı, “alacağı” veya “taşınır üzerindeki rehin hakkı” veya “her ikisi” bir ilama veya ilam niteliğindeki bir belgeye bağlanmışsa rehnin paraya çevrilmesi yolu ile ilamlı takip yapabilir.

Alacaklı hazırladığı takip talebini icra dairesine verince, icra müdürü, borçluya ve varsa rehinli malın maliki üçüncü kişiye bir icra emri gönderir.

Bu icra emri ile borçluya yedi gün içinde borcu ödemez ve icranın geri bırakılmasına ilişkin bir karar getirmezse rehnin satılacağı ihtar edilir. İcra emrini alan borçlu, yedi gün içinde borcu ödemez ve icranın geri bırakılması kararı da getirmezse alacaklı rehnedilmiş olan taşınır malın satılmasını isteyebilir.

Taşınmaz Rehninin (İpoteğin) Paraya Çevrilmesi Yolu İle İlamsız Takip

Taşınmaz rehninin paraya çevrilmesi yoluyla takip de genel haciz yolu ile takipte olduğu gibi alacaklının icra dairesine yapacağı takip talebi ile başlar.

Takip talebinin yapılacağı yetkili icra dairesi genel haciz yolundaki yetkili icra dairesi veya taşınmazın bulunduğu yer icra dairesidir.

İpotekli taşınmaz kiraya verilmişse, icra memuru, alacaklının talebi üzerine takibin kesinleşmesini beklemeden kiracıları da takipten haberdar eder ve işleyecek kiraların icra dairesine ödenmesini emreder.

Takip talebini alan icra müdürü, borçluya ve varsa malın maliki üçüncü kişiye 3 gün içinde bir ödeme emri gönderir. Bu ödeme emrinde, ödeme süresinin 30 gün olduğu, 7 gün içinde itiraz edilmezse ve 30 günlük süre içinde borç ödenmezse alacaklının talebiyle ipotekli malın satılacağı, ipotek hakkına itiraz edilemeyeceği ihtar edilir.

Ödeme emrine itiraz, itirazın incelenmesi ve itirazın iptali ve kaldırılması prosedürleri tıpkı genel haciz yolundaki gibidir.

Rehnin (ipoteğin) paraya çevrilmesi yoluyla ilamsız takipte borçlu ipotek hakkına ve zamanaşımına itiraz edemez. Borçlunun ipotek hakkına itiraz etme yetkisi bulunmasa da ipoteğin iptali için genel mahkemelerde menfi tespit davası açma hakkı vardı.

Borçlunun 30 günlük süre içinde borcunu ödememesi ve 7 günlük süre içinde itirazda bulunmaması veya itirazda bulunsa bile bu itirazın iptal edilmesi veya kaldırılması halinde alacaklı, ödeme emrinin tebliğinden itibaren 1 yıl içinde malın satılmasını isteyebilir.

Taşınmaz Rehnlnln (İpoteğin) Paraya Çevrilmesi Yoluyla İlamlı Takip

İpoteğin paraya çevrilmesi yolu ile ilamlı takip iki şekilde yapılabilir:

Alacak veya İpotek Hakkı Yahut Her İkisinin Bir İlam veya İlam Niteliğinde Belgeyle Tespit Edilmiş Olması

Alacağın veya ipotek hakkının yahut her ikisinin bir ilamla veya ilam niteliğindeki belgelerle tespit edilmiş olması halinde, ilamlı icraya ilişkin hükümler kıyasen uygulanır.

Takip talebini ve takibe konu belgeyi alan icra müdürü, bu belgenin ilam veya ilam niteliğinde bir belge olup olmadığını inceler; bir icra emri düzenleyerek borçluya ve varsa rehinli malın maliki üçüncü kişiye gönderir.

Bu icra emrinde 7 gün içinde borcun yerine getirilmesi gerektiği, eğer 7 gün içinde borç yerine getirilmezse veya icranın geri bırakılması kararı getirilmezse rehinli malın satılacağı ihtar edilir.

Verilen süre içinde borç yerine getirilmez ve icranın geri bırakılması kararı getirilmezse, alacaklı, icra emrinin tebliğinden itibaren 1 yıl içinde rehinli taşınmazın satışını talep edebilir.

İpotek Akit Tablosunun Kayıtsız ve Şartsız Para Borcu İçermesi

İpotek akit tablosu, ipoteğin tapu müdürlüğü tarafından tesisi esnasında ipoteğin durumunu gösterecek şekilde tapu memuru tarafından düzenlenen resmi bir senettir.

İpotek akit tablosu kayıtsız ve şartsız bir para borcu ikrarını içeriyorsa ipotek alacaklısı ipoteğin paraya çevrilmesi yolu ile ilamlı takibe başvurabilir.

İcra müdürü, ibraz edilen akit tablosunun kayıtsız ve şartsız bir para borcu ikrarını içerdiğini ve alacağın muaccel olduğunu anlarsa, borçluya ve taşınmaz üçüncü şahıs tarafından rehnedilmiş veya taşınmazın maliki üçüncü kişiye icra emri gönderir.

Paraya Çevirme ve Paranın Paylaştırılması

Kendisine satış isteme yetkisi gelen rehinli alacaklı, taşınır rehnin satışını ödeme veya icra emrinin tebliğinden itibaren altı ay içinde, taşınmaz rehnin satışını da aynı tarihten itibaren bir yıl içinde isteyebilir.

Altı aylık ve bir yıllık sürelerin hesabında, ödeme veya icra emrinin tebliğinden itibaren ilk satış istem tarihi esas alınır. Satış bu süreler içinde talep edilmez veya talep geri alınıp da bu süreler geçmeden yenilenmezse takip düşer.

Rehinli malın satılmasında genel haciz yoluyla takipteki satış usulü izlenir.

Satış yapılırken burada da rüçhanlı alacaklann öncelikle karşılanması gözetilecektir. Burada satış isteyen rehinli alacaklıya göre rüçhanı olan alacaklılan dikkate almak gerekir. Satış isteyen rehinli alacaklı, bu satış bakımından rüçhanlı alacaklı değildir.

Satış tutarı alacaklıların alacağını ödemeye yetmezse icra memuru, alacaklıların her birine ait sırasını gösteren sıra ve pay cetveli düzenler.

Rehin Açığı Belgesi Nedir?

Rehin açığı belgesi, rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takipte, alacaklıya verilen ve rehnin onun aleyhine bir açıkla kapandığını gösteren belgedir.

Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takipte, haciz yoluyla takipten farklı olarak aciz belgesi değil, rehin açığı belgesi söz konusudur.

Rehin Acığı Belgesi Türleri Nelerdir?

Rehin açığı belgesinin geçici ve kesin rehin açığı belgesi olmak üzere iki türü vardır. Rehin açığıbelgesinin türleri aşağıda sayılmıştır:

Geçici Rehin Açığı Belgesi

Satış talebinden sonra, takip devam ederken, rehnin satışından elde edilecek paranın alacağı karşılamaya yetmeyeceğinin anlaşılması halinde, alacaklının talebi üzerine kendisine açıkkalan miktar için bir geçici rehin açığı belgesi verilir.

Alacaklı bu belge ile haciz veye iflas yollarına başvurabilir. Alacaklı, bu belgeye dayanarak, aynı takip dosyasında, alacağının rehinle karşılanamayacağı tahmin edilen kısmı için icra dairesinden borçlunun diğer mallarının haczedilmesini isteyebilir veya diğer alacaklıların haczine iştirak edebilir.

Kesin Rehin Açığı Belgesi

Rehinli mal satılamaz ya da satılsa bile satıştan elde edilen para alacağı karşılayamazsa takip sonunda alacaklıya alacağın karşılanamayan kısmı için kesin rehin açığı belgesi verilir.

Kesin rehin açığı belgesinin sonuçları şunlardır:

• Haciz veya iflas yollarına başvurulabilir,
• Bir yıl içinde yapılacak takiplerde yeniden ödeme veya icra emri gönderilemez,
• İtirazın kaldırılması istenebilir,

İpotek Alacaklısının Gaip Olması veya Borcu Almaktan Kaçınması

İpotekle güvence altına alınmış ve vadesi gelmiş bir alacağın alacaklısı kendisi gaip ya da yerleşim yeri belirsiz olur veya alacaklı alacağını almaktan ve ipoteği çözmekten kaçınırsa, borçlu icra dairesine başvurarak belirli şartlar altında ipoteğin kaldırılmasını sağlayabilir.

İpotek borçlusu, borcun tamamını yatırarak ipoteğin çözülmesini sağlayabilir. İcra dairesi, borçlunun borcunu tamamen yatırdığını saptayınca alacaklıya on beş gün içinde daireye gelerek parayı alması nl ve ipoteği çözmesini usulüne göre tebliğ eder.

Alacaklının bu süre içinde gelmemesi veya gelip de geçerli bir sebep belirtmeden parayı almaktan ve ipoteği çözmekten kaçınması halinde, borçlu borcunu icra dairesine tamamı ile yatırırsa, icra mahkemesi verilen paranın alacaklı adına muhafazasına ve ipotek kaydının terkinine karar verir.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN