Kolluk Nedir? Görevleri Nelerdir?

Kolluk, suçları önleme veya suç işlendikten sonra suçluları yakalama ve suç kanıtlarını toplamakla görevli örgüttür. Suç işlenmesini önlemeye çalışan kolluğa idari kolluk; suç işlendikten sonra harekete geçerek suçluyu ve kanıtlarını ele geçirmeye çalışan kolluğa adli kolluk denir. Bir kolluk görevlisinin bir olayda idari, başka bir olayda ise adli kolluk olarak görev yapması mümkündür.

Adli görev, suçun işlenmesinden sonra fail ve eyleme ilişkin olarak suçun ve suçluların araştırılması, kanıtların toplanıp korunması, şüphelinin yakalanması ve diğer soruşturma işlemlerinin yapılmasını kapsar. Ceza muhakemesi suç islendikten sonra gerçekleşen bir faaliyet olduğu için adli kollukla yakından ilgilidir.

Kolluğun Görevleri Nelerdir?

Kolluğun görevleri aşağıda sayılmıştır:

Suçları Araştırma

Soruşturma işlemleri. Cumhuriyet savcısının emir ve talimatları doğrultusunda öncelikle adli kolluğa yaptırılır. Adli kolluk görevlileri. Cumhuriyet savcısının adli görevlere ilişkin emirlerini yerine getirir.

Polis; yaptığı soruşturma sırasında ifadelerine başvurması gereken kimseleri çağırır ve kendilerine gereken şeyleri sorar (PVSY m. 15/1). Ancak ifadenin mutlaka karakolda alınması gerekmez.

Kolluk ya kendiliğinden ya da Cumhuriyet savcısının istemi üzerine suçları araştırır. Kolluk, örgütlenme olarak halka daha yakın olduğu için suç islendiği haberini genelde daha önce alır.

Bazı Muhakeme Tedbirlerine Başvurma

Kolluk görevlileri kural olarak koruma tedbirlerine başvurmaz. Ancak bazı durumlarda gecikmesinde sakınca bulunması koşuluyla kanun koyucu kolluğa bazı koruma tedbirlerine başvurma yetkisi tanımıştır.

Örneğin konut, işyeri ve kamuya açık olmayan kapalı alanlar dışındaki yerlerde Cumhuriyet savcısına ulaşılamadığı durumlarda kolluk amirinin yazılı emri ile kolluk görevlileri arama yapabilir. (CMK m. 119)

Cumhuriyet savcısına ulaşılamadığı durumlarda kolluk amirinin yazılı, emri ile kolluk görevlileri elkoyma işlemini gerçekleştirebilir (CMK m. 127)

Tutuklama kararı veya yakalama emri düzenlenmesini gerektiren ve gecikmesinde sakınca bulunan durumlarda. Cumhuriyet savcısına veya âmirlerine derhâl başvurma olanağı bulunmadığı takdirde, kolluk görevlileri yakalama yetkisine sahiptirler (CMK m. 90)

Suçla İlgili İhbar ve Şikayetleri Kabul Etme

Ceza Muhakemesi Kanunu’nda suçlarla ilgili şikâyet ve ihbar yapılabilecek makamlar arasında kolluk kuvvetleri de sayılmıştır.

Kolluk görevlileri, bir suça ilişkin olarak kendisine yapılan sözlü ihbar ve şikâyetleri ve görevi sırasında öğrendiği suça ilişkin bilgileri yazılı hale getirir.

Edinilen bilgi veya alınan ihbar veya şikâyet üzerine veya kendiliğinden bir suçla karşılaşan kolluk görevlisi, olay yerinde kişilerin ve toplumun sağlığına. vücut bütünlüğüne veya mal varlığına zarar gelmemesi ve suçun kanıtlarının kaybolmaması ya da bozulmaması için derhâl gerekli tedbirleri alır.

Sulh Hakimi Tarafından Verilen Emrileri Yerine Getirme

Suçüstü durumu ile gecikmesinde sakınca bulunan durumlarda. Cumhuriyet savcısına erişilemiyorsa veya olay, genişliği bakımından Cumhuriyet savcısının iş gücünü aşıyorsa, sulh ceza hakimi da bütün soruşturma işlemlerini yapabilir.

Kolluk âmir ve memurları, sulh ceza hakimi tarafından emredilen tedbirleri almak ve araştırmaları yerine getirmek zorundadır.

Mağdur ve Şikayetçi

Mağdur, suçtan doğrudan doğruya etkilenerek hukuken korunan değerleri ihlal edilen kişidir. Şikâyetçi ise suçtan zarar gördüğü için yetkili makamlara soruşturma ve kovuşturma yapılması isteminde bulunan kişidir.

Ceza muhakemesinde, mağdur ile şikâyetçi. Cumhuriyet savcısı veya mahkeme başkanı veya hakim tarafından çağrı kâğıdı ile çağırılıp dinlenir (CMK m. 233/1). Kanun, bu hususta yapılacak çağrı bakımından, tanıklara ilişkin hükümlerin uygulanacağını kabul etmiştir.

Mağdur, şikâyetçi veya vekilinin, dilekçelerinde veya tutanağa geçirilmiş olan beyanlarında belirttikleri adresleri tebligata esas alınır. Belirtilen adresin yanlışlığı, eksikliği veya adres değişikliğinin bildirilmemesi nedeniyle tebligat yapılamaması durumlarında adresin araştırılması gerekmez.

Mağdur ile Şikayetçinin Hakları Nelerdir?

Mağdur ile şikâyetçinin haklarını soruşturma ve kovuşturma evresinde kullanılabilecek haklar olmak üzere ikiye ayırarak incelemek gerekir.

Mağdur ile şikâyetçinin soruşturma evresindeki hakları şunlardır:

• Kanıtların toplanmasını isteme,
• Belge örneği alma,
• Avukat isteme,
• Belge ve eşyaları inceleme,
• Kovuşturmaya yer olmadığı kararına itiraz,

Mağdur ile şikâyetçinin kovuşturma evresindeki hakları şunlardır:

• Duruşmadan haberdar edilme,
• Örnek alma,
• Davaya katılma,
• Tanıkları davet,
• Avukat isteme,
• Kanun yoluna başvurma

Mağdur ile Şikayetçinin Dinlenmesi

Mağdurun tanık olarak dinlenmesi durumunda, yemin dışında, tanıklığa ilişkin hükümlerin uygulanacağı kabul edilmiştir. İslenen suçun etkisiyle psikolojisi bozulmuş çocuk veya mağdur, bu suça ilişkin soruşturma veya kovuşturmada tanık olarak bir kez dinlenebilir. Ancak maddi gerçeğin ortaya çıkarılması açısından zorunluluk arz eden durumlarda birden fazla kez dinleme mümkündür.

Mağdur çocukların veya islenen suçun etkisiyle psikolojisi bozulmuş olan diğer mağdurun tanık olarak dinlenmesi sırasında psikoloji, psikiyatri, tıp veya eğitim alanında uzman bir kişi bulundurulur.

Tüm aramalara rağmen bulunamayan ve dinlenilemeyen mağdurların dinlenmelerine gerek görülmediği takdirde önceki ifadelerinin okunmasına karar verilmesi gerekir.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN