Karşılıksızlık İşlemi Yapılan Çeklerle İlgili Yaptırımlar Nelerdir ?

Genel olarak karşılıksızlık işlemi yapılmasına sebebiyet verilen çeklerle ilgili yaptırımlar aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir.

Çekle İlgili Olarak “Karşılıksızdır” İşlemi Yapılmasına Neden Olma Suçu Nedir?

Eski kanunda çekle ilgili olarak “karşılıksızdır” işlemi yapılmasına neden olma, hapis cezasını gerektiren bir suçtu. 5941 sayılı Çek Kanunu ile hapis cezası kaldırılmış; onun yerine adli para cezası sistemine geçilmişti.

2012’de kaldırılmış olan adli para cezası yaptırımı 15.07.2016 tarih ve 6728 sayılı Kanun tekrar getirilmiştir. Çek hesabı açma ve çek düzenleme yasağı ise yine korunmuştur.

Karşılıksızlık İşlemi Yapılan Çekin Koşulları Nelerdir?

Ortada şeklen geçerli bir çek olması: Adli para cezası ile çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilebilmesi için kural olarak ortada şeklen geçerli bir çek olması gerekir. Burada önemli olan TTK’daki zorunlu unsurlardır.

Çekin süresinde muhatap bankaya ibraz edilmiş olması: Bu talepte bulunulabilmesi için çekin ibraz süresi geçmeden muhatap bankaya ibraz edilmesi gerekmektedir. İbraz sürelerinin kaçırılması durumunda karşılık hiç olmasa bile bu talepte bulunulabilmesi mümkün değildir. 

İbraz edildiği anda çek hesabında karşılığın kısmen veya tamamen bulunmaması: Hamil çeki ibraz ettiğinde çekin karşılığı kısmen ya da tamamen bulunmamalıdır. Kısmi karşılık durumunda hamil bedeli alması için zorlanamaz.

Karşılıksızlık durumunun tespiti: Çek hesabında yeterli karşılığın bulunmadığının da tespit edilmesi gerekir. Bu tespit, şubenin çekin arkasına imzalı, tarihli ve durumu tespit eden bir yazı yani karşılıksızlık kaşesi, aynı işlevi gören takas odası beyanı ve bunlar da yoksa ödememe protestosu ile belirlenir.

Karşılıksız Çekin Yaptırımları Nelerdir?

Yeni Çek Kanunu’nun 5. maddesinde, yaptırım ile ilgili önemli hükümler getirilmiştir. Aynı zamanda bu madde 6728 sayılı Kanun ile önemli değişikliklere uğramıştır. Fakat bu değişikliklerin bir kısmı, 2017 yılında Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir.

Üstünde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında çekle ilgili olarak “karşılıksızdır” işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin de şikayeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, bin beş yüz güne kadar adli para cezasına hükmolunur. Ancak, hükmedilecek adli para cezası; çek bedelinin karşılıksız olan miktarı toplamından az olamaz.

Mahkeme ayrıca, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına; bu yasağın bulunması durumunda, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının devamına hükmeder. Yargılama sırasında da re’sen mahkemece koruma tedbiri olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına karar verilir. 

Yetkili ve Görevli Mahkeme Nedir?

Bu suçtan dolayı açılan davalar icra mahkemesinde görülecektir. Bu davalar çekin tahsil için bankaya ibraz edildiği veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer ya da hesap sahibinin veyahut şikayetçinin yerleşim yeri mahkemesinde görülür.

Suçun Gerçek ve Tüzel Kişi Bakımından Ayrımı Nasıldır?

Çek Kanunu madde 5/2: Birinci fıkra hükmüne göre çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlü olan kişi, çek sahibidir. Çek hesabı sahibinin tüzel kişi olması durumunda ise bu tüzel kişinin mali işlerini yürütmekle görevlendirilen yönetim organının üyesi, böyle bir belirleme yapılmamışsa yönetim organını oluşturan gerçek kişi veya kişiler, çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlüdür.

Birinci fıkra uyarınca hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı bulunan kişiler, yasaklılıkları süresince sermaye şirketlerinin yönetim organlarında görev alamazlar. Ancak hakkında yasaklama kararı verilen kişilerin mevcut organ üyelikleri görev sürelerinin sonuna kadar devam edecektir.

Çek hesabı sahibi gerçek kişinin, kendisi adına çek düzenlemek üzere bir başkasını temsilci veya vekil olarak tayin etmesi mümkün değildir. Gerçek kişinin temsilcisi veya vekili olarak çek düzenlenmesi durumunda, bu çekten dolayı hukuki ve cezai sorumluluk çek hesabı sahibine ait olacaktır. Hakkında çek düzenleme veya çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan kimse, elindeki bütün çek yapraklarını ait olduğu bankalara iade etmekle yükümlüdür. Bu kimse adına artık yeni bir çek hesabı açılamaz.

Birinci fıkrada tanımlanan suç sebebiyle ön ödeme, uzlaşma ve hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin hükümler uygulanmaz.

Mahkumiyet Sonrası Yasaklılık Ne Zaman Kalkar?

Kişi, mahkum olduğu cezanın tamamen infaz edildiği tarihten itibaren üç yıl ve her halde yasağın konulduğu tarihten itibaren on yıl geçtikten sonra, hükmü veren mahkemeden çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kaldırılmasını isteyebilecektir.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Kübra DEMİR