Kanun Yolları Nelerdir?

Kanun yolları, yargılama makamları tarafından verilen ve hukuka aykırı olduğu ileri sürülen kararların, yeniden incelenmesini sağlayan hukuksal olanaklardır.

Ceza Muhakemesi Kanunu’nda kanun yolları, olağan ve olağanüstü kanun yolları olmak üzere ikiye ayrılmıştır.

Olağan kanun yolları, henüz kesinleşmeyen hükümlere karşı başvurulan yasa yollarıdır. Yani, bir hüküm kesinleşmemişse o hükme karşı başvurulacak yasa yolları olağan yasa yollarıdır. Olağan yasa yolları; itiraz, istinaf ve temyizdir.

Olağanüstü kanun yolları, kesinleşen hükümlere karşı başvurulan yasa yollarıdır. Olağanüstü yasa yolları, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının itirazı (olağanüstü itiraz), yasa yararına bozma ve yargılamanın yenilenmesidir.

Kanun Yoluna Başvurma Hakkı

Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 260. Maddesine göre, “Hâkim ve mahkeme kararlarına karşı Cumhuriyet savcısı, şüpheli, sanık ve bu Kanuna göre katılan sıfatını almış olanlar ile katılma isteği karara bağlanmamış, reddedilmiş veya katılan sıfatını alabilecek surette suçtan zarar görmüş bulunanlar için kanun yolları açıktır.”

Aşağıda sayılan kişiler kanun yollarına başvurabilir:

• Şüpheli,
• Sanık,
• Müdafii veya vekil,
• Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre katılan sıfatını almış olanlar,
• Katılma isteği karara bağlanmamış olanlar,
• Katılma isteği reddedilmiş olanlar,
• Katılan sıfatını alabilecek surette suçtan zarar görmüş bulunanlar,
• Yasal temsilci veya eş.

Cumhuriyet Savcısının Kanun Yoluna Başvurma Hakkı

Cumhuriyet savcısı sanık aleyhine kanun yoluna başvurabildiği gibi sanık lehine de kanun yoluna başvurabilir. Cumhuriyet savcısı, başvurusunda sanık lehine mi aleyhine mi bu yola başvurduğunu açıkça belirtmediği takdirde, başvuru şüpheli veya sanığın yararına sayılır.

Cumhuriyet savcısı tarafından aleyhine yasa yoluna gidilen karar, sanık lehine bozulabilir veya değiştirilebilir. Cumhuriyet savcısı, yasa yoluna sanık lehine başvurduğunda, yeniden verilen hüküm önceki hükümde belirlenmiş olan cezadan daha ağır bir cezayı içeremez. Ancak yeni hükümde suçun niteliği değişebilir.

Sanığın yasa yoluna başvurması. Cumhuriyet savcısının da sanık lehine olarak yasa yoluna başvurmasına engel değildir.

Avukatın Kanun Yoluna Başvurma Hakkı

Avukat, müdafiliğini veya vekilliğini üstlendiği kişilerin açık arzusuna aykırı olmamak koşuluyla yasa yollarına başvurabilir. Avukatın kanun yollarına başvurması için müdafii veya vekilliğini üstlendiği kişinin açık rızasını almasına gerek yoktur.

Müvekkil veya vekilin avukatın yasa yollarına başvurmasını yasaklanması yeterlidir. Müvekkil tarafından açık bir yasak getirilmediği sürece müdafiinin kanun yoluna başvurmasına bir engel yoktur.

Müdafii, yalnızca sanık lehine yasa yoluna başvurabilir; onun aleyhine kanun yoluna başvuramaz.

Şüpheli ve Sanığın Kanun Yoluna Başvurma Hakkı

Şüpheli veya sanık, kendini ilgilendiren kararlara karşı kanun yollarına başvurabilir.

Sanık, kural olarak beraat kararını kanun yoluna götüremez. Sanık. beraat hükmünün gerekçesine karsı kanun yollarına başvurabilir.

Şüpheli veya sanık tutuklu ise zabıt kâtibine veya tutuklu bulunduğu ceza infaz kurumu müdürüne beyanda bulunmak suretiyle veya bu hususta bir dilekçe vererek kanun yollarına başvurabilir. Zabıt kâtibine veya kurum müdürüne başvuru durumunda kanun yollarına başvuru beyanı veya dilekçesi ilgili deftere kaydedildikten sonra bu hususları belirten bir tutanak düzenlenerek tutuklu bulunan şüpheli veya sanığa bir örneği verilir. Tutanak ve dilekçe derhâl ilgili mahkemeye gönderilir. Zabıt kâtibi başvuruyu ilgili deftere kaydeder. Zabıt kâtibi veya kurum müdürü tarafından yukarıda belirtilen işlem yapıldığı zaman kanun yolları için Ceza Muhakemesi Yasası’nda belirlenen süreler kesilmiş sayılır.

Katılanın Kanun Yoluna Başvurma Hakkı

Katılan. Cumhuriyet savcısından bağımsız olarak kanun yollarına başvurabilir. Katılan tarafından şüpheli veya sanık aleyhine yasa yoluna gidilen karar, istekle bağlı olmaksızın onların yararına bozulabilir, değiştirilebilir.

Yasal Temsilcinin ve Eşin Kanun Yoluna Başvurma Hakkı

Şüpheli veya sanığın yasal temsilcisi ve eşi, şüpheli veya sanığa açık olan kanun yollarına süresi içinde kendiliklerinden başvurabilirler. Şüphelinin veya sanığın başvurusuna ilişkin hükümler, bunlar tarafından yapılacak başvuru ve onu izleyen işlemler için de geçerlidir.

Kanun Yollarına Başvuru Usulü

Kanun yoluna yazılı olarak başvurulabilir. Ancak zabıt kâtibine sözlü beyanda bulunarak bunun tutanağa geçirtilmesi yoluyla da başvuru mümkündür.

Kabul edilebilir bir başvuruda yasa yolunun veya merciin belirlenmesinde yanılma, başvuranın haklarını ortadan kaldırmaz. Bu hâlde başvurunun yapıldığı merci, başvuruyu derhâl görevli ve yetkili olan mercie gönderir (CMK m. 264). Örneğin sanığın temyiz dilekçesini Yargıtay yerine Bölge Adliye Mahkemesine hitaben yazması, başvurusunu geçersiz kılmaz.

Kanun Yollarına Başvuru Süreleri

Kanun yollarına başvuru için belirli süreler öngörülmüştür:

• İtiraz süresi yedi gündür.
• İstinaf süresi yedi gündür.
• Temyiz süresi on beş gündür.
• Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının itirazı için süre otuz gündür.
• Kanun yararına bozma süreye tabi değildir.
• Yargılamanın yenilenmesi süreye tabi değildir. Ancak ceza hükmünün, Avrupa İnsan Haklan Sözleşmesi’nin veya eki protokollerinin ihlâli suretiyle verildiğinin ve hükmün bu aykırılığa dayandığının, Avrupa İnsan Haklan Mahkemesi’nin kesinleşmiş kararıyla saptanmış olması veya ceza hükmü aleyhine Avrupa İnsan Haklan Mahkemesi’ne yapılan başvuru hakkında dostane çözüm ya da tek taraflı deklarasyon sonucunda düşme karan verilmesi durumunda yargılamanın yenilenmesi, Avrupa İnsan Haklan Mahkemesi kararının kesinleştiği tarihten itibaren bir yıl içinde istenebilir.

Kanun Yollarına Başvurmanın Sonuçları Nelerdir?

Kanun yollarına başvurma, kural olarak kararın kesinleşmesine ve yerine getirilmesine engel olur. Süresi içinde yapılan istinaf ve temyiz başvurusu, hükmün kesinleşmesini engeller.

İstinaf yoluna yalnız sanık lehine başvurulmuşsa, yeniden verilen hüküm, önceki hükümle belirlenmiş olan cezadan daha ağır olamaz. Hüküm yalnız sanık tarafından veya onun lehine Cumhuriyet savcısı veya şüpheli veya sanığın yasal temsilcisi ve esi tarafından temyiz edilmişse yeniden verilen hüküm, önceki hükümle belirlenmiş olan cezadan daha ağır olamaz. Buna cezanın ağırlaştırılması yasağı denir.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN