İletişimin Denetlenmesi

Ceza Muhakemesi Kanunu’nda telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi tedbiri sıkı kurallara bağlanmıştır. Bu kanunda belirlenen esas ve usuller dışında hiç kimse, bir başkasının telekomünikasyon yoluyla iletişimini dinleyemez ve kayda alamaz.

Bir suç dolayısıyla yapılan soruşturma ve kovuşturmada telekomünikasyon yoluyla iletişim dinlenebilir, kayda alınabilir ve sinyal bilgileri değerlendirilebilir (CMK m. 135/1).

İletişimin dinlenmesi ve kayda alınması, telekomünikasyon yoluyla gerçekleştirilmece olan konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması ile diğer her türlü iletişimin uygun teknik araçlarla dinlenmesi ve kayda alınmasına yönelik işlemleri ifade eder.

İletişimin tespiti, iletişimin içeriğine müdahale etmeden, iletişim araçlarının diğer iletişim araçlarıyla kurduğu iletişime ilişkin arama, aranma, yer bilgisi ve kimlik bilgilerinin tespit edilmesine yönelik işlemleri ifade eder. Şüpheli ve sanığın telekomünikasyon yoluyla iletişiminin tespiti, soruşturma aşamasında yargıç veya gecikmesinde sakınca bulunan durumlarda Cumhuriyet savcısı, kovuşturma aşamasında ise mahkeme karanna dayanılarak yapılır.

İletişimin Denetlenmesinin Koşulları

İletişimin denetlenmesinin koşulları aşağıda sayılmıştır:

• Bir suç dolayısıyla yapılan soruşturma veya kovuşturma bulunmalıdır.
• Suç işlendiğine ilişkin somut kanıtlara dayanan kuvvetli şüphe nedenleri bulunmalıdır.
• Başka suretle kanıt elde edilmesi olanağı bulunmamalıdır.
• Tedbir yasak kişi ve alanlara ilişkin olmamalıdır.
• Katalog suçlardan biri istenmelidir.
• Hakim veya gecikmesinde sakınca bulunan durumlarda Cumhuriyet savcısının karar vermesi gerekir.

İletişimin Denetlenmesinin Uygulanması

Tedbir şüpheli veya sanığın iletişimini kapsamlardır. Ceza Muhakemesi Kanunu’nda iletişimin denetlenmesi karanın yalnızca şüpheli veya sanık hakkında uygulanabileceği kabul edilmiştir.

Ancak şüpheli veya sanıkla iletişim kuran üçüncü kişilerin iletişiminin dolaylı olarak denetlenmesi de bu kapsamdadır. Bu nedenle hakkında telefon dinleme kararı verilmemiş olan üçüncü kişilerin konuşmaları, Kanunda sayılan katalog suçların veya bu suçlarla bağlantılı diğer suçların ispatı açısından kanıt olarak değerlendirilebilecektir.

Tedbirin konusu, şüpheli veya sanığın tanıklıktan çekinebilecek kişilerler arasındaki iletişim olmamalıdır. Şüpheli veya sanığın tanıklıktan çekinebilecek kişilerle arasındaki iletişimi kayda alınamaz.

Tedbirin uygulanacağı alan; müdafinin bürosu, konutu ve yerleşim yerindeki telekomünikasyon araçtan olmamalıdır.

İletişimin Denetlenmesinde Usul ve Sonuçları

İletişimin denetlenmesi kararı en çok iki ay için verilebilir. Bu süre bir ay daha uzatılabilir. Ancak örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarla ilgili olarak gerekli görülmesi durumunda, mahkeme yukarıdaki sürelere ek olarak her defasında bir aydan fazla olmamak ve toplam üç ayı geçmemek üzere uzatılmasına karar verebilir.

Şüpheli veya sanığın yakalanabilmesi için mobil telefon veri, hakim veya gecikmesinde sakınca bulunan durumlarda Cumhuriyet savcısının kararına istinaden tespit edilebilir. Bu hususa ilişkin olarak verilen kararda, mobil telefon numarası ve tespit işleminin süresi belirtilir. Tespit işlemi en çok iki ay için yapılabilir; bu süre, bir ay daha uzatılabilir.

Telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi hükümlerine göre alınan karar ve yapılan işlemler, tedbir süresince gizli tutulur.

Tesadüfen Elde Edilen Deliller

Telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi sırasında, yapılmakta olan soruşturma veya kovuşturmayla ilgisi olmayan; ancak katalog suçlardan birinin işlendiği şüphesini uyandırabilecek bir kanıt elde edilirse; bu kanıt muhafaza altına alınır ve durum Cumhuriyet savcılığına derhâl bildirilir.

İletişimin denetlenmesi sırasında tesadüfen elde edilen kanıtların dikkate alınabilmesi için söz konusu suçun da katalog suçlardan birisine uygun olması gerekir. Bu durumda, elde edilen bu kanıtın değerlendirilmesi söz konusu olabilir ve hukuka aykırı olarak elde edilmiş kanıt olarak değerlendirilmez.

Önleme Amaçlı İletişimin Tespiti

Önleme amaçlı iletişimin tespiti; henüz bir suç işlenmeden, suç işlenmesinin önlenmesi ve istihbarat kurumlarına verilen diğer görevlerin yerine getirilebilmesi için yapılan faaliyettir.

Önleme amaçlı iletişimin tespitine kural olarak hakim karar verebilir. İlgili kanunlarda madde ve yer bakımından yetkili yargıcın Ankara ağır ceza mahkemesi üyesi olduğu kabul edilmiştir. Ancak gecikmesinde sakınca bulunan durumlarda kendi görev alanına giren konularda Emniyet Genel Müdürü veya İstihbarat Dairesi Baskanının, Jandarma Genel Komutanı veya istihbarat başkanının ya da MİT Başkanı veya yardımcısının yazılı emriyle telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişim tespit edilebilir, dinlenebilir, sinyal bilgileri değerlendirilebilir, kayda alınabilir.

Gecikmesinde sakınca bulunan durumlarda verilen yazılı emir, yirmi dört saat içinde madde ve yer bakımından yetkili hakimin onayına sunulur.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN