İcra Hukukunda Satış

İcra hukukunda satış, haciz ya da rehin altında ya da iflas masasında bulunan mal ve hakları ilgili kanun hükümlülerine göre açık artırma ya da pazarlık yoluyla satılıp parasal karşılığının alınmasına olarak ifade edilir.

Haczedilen şey para ise, satış aşaması olmaksızın para, alacaklılar arasında paylaştırılmaktadır.

Satışın yapılabilmesi için borçlunun onayının alınması gibi bir zorunluluk yoktur. Bu kuralın istisnası mevcuttur. Nitekim yetişmemiş mahsuller, borçlunun onayı olmadıkça satılamaz.

Satış Talebinde Bulunmak

İcra dairesi kural olarak satışı kendiliğinden yapamaz. Satışın gerçekleşmesi için alacaklının veya borçlunun bu yönde bir talebin bulunması gerekmektedir.

Satış talebi, yazılı veya tutanağa geçirilmek suretiyle sözlü olarak, takibi yürüten icra dairesine yapılır.

Satış talep etme yetkisi alacaklıya ve borçluya aittir.

Hangi Durumlarda İcra Dairesi Kendiliğinden Satış Yapabilir?

Bazı durumlarda icra dairesi satışı kendiliğinden de yapabilir. Bu durumlar aşağıda sayılmıştır:

• Haczedilen malların kıymeti süratle düşüyorsa veya muhafazası güçse, icra dairesi, talep olmaksızın her zaman satış gerçekleştirebilir.
• Satış tutarı bütün alacakları ödemeye yetmezse, icra memuru, kendiliğinden yeni hacizler yaparak haczi tamamlar.

Satış Talep Etme Süresi Ne Kadardır?

Alacaklı veya borçlu, hacizden itibaren bir yıl içinde haczolunan malın satışını isteyebilir. Bu hükme borçlunun üçüncü şahıslardaki alacakları da tabidir.

Satış isteme süresi, haciz kararının alındığı andan itibaren değil, haczin uygulandığı andan itibaren işler. Satış isteme süresi hak düşürücü nitelikte olduğundan icra dairesi, bu süreleri re’sen gözetir.

Süresinde Satış Talep Edilmeze Ne Olur?

Satış süresi içinde talep edilmezse veya talep geri alınıp da süresi içinde yenilenmezse mallar üzerindeki haciz kalkar.

Borçlunun yeniden haciz istemesi halinde bu kuralın istisnasını oluşturmaktadır. Nitekim borçlu yeniden haciz isterse dosya derdest kalmaya devam eder ve söz konusu haciz düşmez.

Satış Talep Etme Sürelerin İşlemeyeceği Durumlar

Satış isteme sürelerinin işlemeyeceği durumlara şunlar örnek olarak verilebilir:

• Taksitli ödeme sözleşmesi,
• İstihkak davası,
• Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla ilamsız takipte ödeme emrine itiraf bertaraf edilmesi için mahkemeye başvurulması,
• Geçici ve ihtiyati haczin kesin hacze dönüşmemesi,
• Menfi tespit davası,
• İmzaya ve borca itiraz edilmesi,
• Ortaklığın giderilmesi davası,
• İlamın bozulması,
• Adi konkordatoda geçici ve kesin mühlet.

İcrada Taşınır Malların Satılması

Alacaklı, taşınır malların satışını hacizden itibaren bir yıl içinde talep etmelidir. İcra dairesi ise alacaklının satış isteminden sonra, iki ay içinde taşınır malları satışa çıkarmak zorundadır.

Taşınır malların satışında kural olarak açık artırma usulü uygulanır. Bazı istisnai durumlarda pazarlık usulü de uygulanabilir.

Taşınır Malların Satılmasında Açık Artırma Usulü

Artırmanın yapılacağı gün ve saat aralığı, artırmaya başlangıç tarihinden en az on beş gün önce ilan edilir. Elektronik satış portalında yapılacak ilan, artırmanın bitimine kadar erişime açık tutulur.

İlanın şekli ve gazete ile yapılıp yapılmayacağı icra dairesince ilgililerin menfaatlerine en uygun geleni nazarı dikkate alınarak tayin edilir. İlanın yurt düzeyinde yayımlanan bir gazete ile yapılmasına karar verilmesi hâlinde bu ilan satış talebi tarihinde tirajı 50.000’in üzerinde olan ve yurt düzeyinde dağıtımı yapılan gazetelerden biriyle yapılır.

Gazete ile yapılacak ilanlara satış şartnamesi eklentisiyle geçirilmeyip, satılacak şeyin cinsi, mahiyeti, önemli vasıfları, tahmin edilen kıymeti ve bulunduğu yer, artırmanın yapılacağı gün ve saat aralığı ile artırmaya ilişkin bilgilerin yer aldığı elektronik satış portalı yazılmakla yetinilir.

Açık Artırma Usulünde Birinci Artırma

İhale, icra müdürü tarafından, ilanda belirlenen gün ve saatte, haczedilen malın tahmin edilen kıymetinin %50’si üzerinden başlatılır.

Artırmaya katılabilmek için hacizli malın kıymetinin %10’unu karşılayacak tutardaki teminatın satışı yapan icra dairesinin banka hesabına yatırılması zorunludur.

Gösterilecek teminatın teminat mektubu olması hâlinde, artırmaya katılacakların, en geç artırma süresinin bitiminden önceki iş günü mesai bitimine kadar satışa konu hacizli malın kıymetinin %10’unu karşılayacak tutarda kesin ve süresiz banka teminat mektubunun, satışı yapan icra dairesine tevdi edilmesi zorunludur.

Şartların yerine gelmesi hâlinde mal, en yüksek teklif verene ihale edilir.

Artırma bedelinin;

• Malın tahmin edilen bedelinin yüzde ellisini bulması ve
• Rüçhanlı alacakların toplamından fazla olması ve
• Satış ile paylaştırma masraflarını da karşılaması gerekir.

Açık Artırma Usulünde İkinci Artırma

Asgari ihale bedelinin teklif edilmemesi nedeniyle ihalenin yapılamadığı veya en yüksek teklif verenin ihale bedelini yatırmaması sebebiyle ihalenin iptal edildiği hâllerde ikinci artırma, ilk açık artırmadaki şartlar çerçevesinde tekrar yapılır.

İkinci artırmanın başlangıç tarihi, birinci artırmanın bitimi tarihinden itibaren bir ayı geçmeyecek şekilde belirlenir.

İkinci artırmada da ilanda belirlenen gün ve saatte, haczedilen malın tahmin edilen kıymetinin %50’si üzerinden başlatılır.

Birinci artırmada belirtilen kurallar ikinci artırmada da geçelidir.

Açık Artırmada Satış Bedelin Ödenmesi

Artırmanın sona erdiği gün ve saatte şartların bulunması hâlinde, mal en yüksek teklif verene ihale edilmiş olur ve malın mülkiyeti ihale alıcısına geçer.

İhale alıcısı, ihalenin feshi talep edilmiş olsa dahi artırma sonuç tutanağının ilanından itibaren yedi gün içinde satış bedelini nakden ödemek zorundadır.

Satılan mal, ihale kesinleşmeden teslim olunmaz ve resmî sicilde alıcı adına tescil edilmez. İhalenin kesinleşmesi üzerine malın ihale alıcısına teslimi veya tescili, damga vergisi ve katma değer vergisinin yatırılmasından sonra gerçekleştirilir.

Taşınır Malların Satılmasında Pazarlık Usulü

Taşınır malların satışı kural olarak açık artırma usulü ile yapılır; ancak bazı durumlarda satışın pazarlık usulü ile yapılması da mümkündür.

Aşağıdaki durumlardan herhangi birisinin mevcut olması halinde satış pazarlık usulü ile yapılabilir:

• Bütün ilgililerin satışın pazarlık usulü ile yapılmasını istemeleri,
• Borsa veya piyasada fiyatı bulunan kıymetli evrak veya diğer mallar için, o günkü borsa veya piyasa fiyatının teklif edilmesi,
• Artırmada maden değerini bulmadığı için satılamayan altın veya gümüş eşyaya maden değerinin teklif edilmesi,
• Hacizli malların değerinin hızla düşüyor olması veya muhafazasının güç olması,
• Hacizli malın tahmin edilen değerinin kanunda belirlenen parasal sınırı geçmiyor olması.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN