İcra Hukukunda Paraların Ödenmesi
Paraların paylaştırılması veya satıştan sonra ödeme, icra takibinin son aşaması olup icra dairesi tarafından re’sen yapılır.
Ödeme tek alacaklı varsa veya hacze katılmada alacaklar tam olarak karşılanıyorsa söz konusu olur. Buna karşın paraların paylaştırılması, hacze katılmada elde edilen para alacakları tam olarak karşılamıyorsa söz konusu olur.
Paraların ödenmesi veya paylaştırılabilmesi için hacizli tüm mal ve alacakların satışının yapılmış olması şarttır. Hacizli malların bir kısmı satıldıktan sonra, icra dairesi, elde edilen paranın bir kısmını alacaklılara payları oranınca avans olarak dağıtabilir.
Alacaklılara Ne Kadar Para Ödenir?
Alacaklılara ödenecek para, aşağıda sayılmış olan üç kısımdan oluşur:
- Takip konusu ana alacak
- Alacağın işlemiş faizleri
- Takip giderleri
Satıştan elde edilen paradan öncelikle tüm alacaklıları ilgilendiren ortak giderler karşılanır. Alacaklılara yapılacak ödeme veya paylaştırma, bu ortak giderler çıkarıldıktan sonra kalan paradan yapılır. Bu ortak giderlere satış, paylaştırma, nakliye ve yediemin giderleri örnek verilebilir.
Tamamlama Haczi Ne Demek?
Bazı hallerde hacizli malların tamamının satışından elde edilen para, hacze aynı derecede iştirak etmiş tüm alacaklıların alacaklarını elde etmelerine yetmeyebilir. Bu durumda icra dairesi tarafından yeni hacizler yapılır.
Tamamlama haczi olarak adlandırılan bu haciz talep olmaksızın icra dairesi tarafından re’sen yapılır.
İcra dairesi, bu şekilde haczettiği malları mümkün olduğunca çabuk bir şekilde paraya çevirir. Tamamlama haczine rağmen elde edilen toplam para, tüm alacakları karşılamaya yetmiyorsa, icra dairesi tarafından sıra cetveli düzenlenecek ve bu sıra cetveline göre paralar paylaştırılacaktır.
Sıra Cetveli Nedir?
Sıra cetveli, belirli bir malın satış tutarının ya da haczedilen bir paranın, bu mal ya da para üzerinde rehin ya da haciz gibi öncelik ve yararlanma haklan bulunan kimseler arasında nasıl pay edileceğini gösteren listedir.
Sıra cetveli kısacası, hangi alacaklıya hangi sırada ne kadar miktarda para verileceğini gösteren listedir.
Sıra cetvelinde aynı derecede hacze iştirak eden alacaklılar, alacak miktarlarıyla gösterilir. Toplam satış tutarının tüm alacaklara yetmesi durumunda sıra cetveli düzenlenmez.
Sıra cetveli, ayakta olan hacizlere göre düzenlenir. Sıra cetvelindeki alacaklar satış tarihi itibariyle belirlenir.
Sıra Cetveli Hangi Sıraya Göre Belirlenir?
Alacaklılar iflas halinde hangi sıraya girmeleri gerekiyorsa o şekilde sıralanırlar. Buna göre sırayla;
- Rehinli alacaklar,
- Konkordatoda geçici mühlet kararından sonra komiserin izniyle doğmuş alacaklar,
- Malın aynından doğan kamu alacakları,
- İmtiyazlı Adi Alacaklar,
- İmtiyazsız Adi Alacaklar ödenir.
Aynı sıradaki alacaklar ise garameten karşılanır.
İmtiyazlı Adi Alacakta Sıra
Malın aynından doğan kamu alacakları da tamamen ödendikten sonra, arta kalan para ile imtiyazlı alacaklar ödenir. Kanun koyucu, imtiyazlı alacaklar içinde de bir sıra öngörmüştür:
- İşçi ve işveren ilişkisinden doğan alacaklar ile nafaka alacakları,
- Velayet ve vesayet nedeniyle malları borçlunun idaresine bırakılan kimselerin bu ilişki nedeniyle doğmuş olan tüm alacakları,
- Özel kanunlarda imtiyazlı olduğu belirtilen alacaklar
Sıra Cetveline Karşı Konulması
Sıra cetveli hazırlandıktan sonra, bunun bir sureti bütün ilgililere tebliğ edilir.
Sıra cetveline karşı, ilgililer iki yola başvurabilirler Sıra cetveline karşı koyma, alacağın esas ve miktarına yönelikse dava yoluyla genel mahkemede, yalnızca sıraya yönelikse şikâyet yoluyla icra mahkemesinde ileri sürülmelidir. Her iki yola da sıra cetvelinin tebliğinden itibaren yedi gün içinde başvurulabilir
Sıra cetveline karşı şikâyet veya itiraz yoluna başvurulursa paylaştırma işleminin bunların sonuna kadar durdurulması ve sıra cetvelinin kesinleşmesinin beklenmesi gerekir. Bu kuralın tek bir istisnası mevcuttur. Nitekim sıra cetvelinde hak sahibi görünen her alacaklı, bir bankanın kesin ve süresiz teminat mektubunu dosyaya ibraz ederek payına düşen meblâğı tahsil edebilir.
Sıra Cetveline Karşı Şikâyet
Sıra cetvelinin hazırlanmasında usul kurallarına aykırılık olduğu iddia ediliyorsa, tebliğden itibaren yedi gün içinde şikâyet yoluna gidilebilir.
Şikâyet yolunda görevli mahkeme icra mahkemesidir.
Şikâyet, kural olarak şikâyet edene göre sıra cetvelinde öncelikli olan ya da aynı derecede hacze iştirak eden ve kendisine pay ayrılan alacaklılara yöneltilmelidir. Sıra cetveline şikâyet başvurularında icra müdürü hasım olarak gösterilemez.
Şikâyet yoluna süresinde başvurulmaması veya mahkemenin şikâyet başvurusunu reddetmesi halinde sıra cetveli kesinleşir. Bu andan itibaren paraların paylaştırılması yapılabilir. İcra mahkemesi şikâyet başvurusunu haklı bulursa, sıra cetvelini iptal ederek düzeltilmesi gerektiğine karar verir. Bu durumda yeni bit sıra cetveli düzenlenir. Sıra cetvelinin düzeltilmesi kararından bütün alacaklılar yararlanır.
Sıra Cetveline Karşı İtiraz Yolu
Sıra cetveline karsı koyma, alacağının miktar veya esasına ilişkinse bu durumda genel mahkemelerde itiraz davası açılmalıdır. Sıra cetveline itiraz davası, sıra cetvelinin tebliğinden itibaren yedi gün içinde açılmalıdır
Borçlu sadece sıra cetveline karşı şikâyet yoluna başvurabilir. İtiraz davası açma sadece alacaklara tanınmış bir hak olup borçlunun düzenlenen sıra cetvelindeki sıraya itiraz etme hakkı bulunmamaktadır.
Sıra cetveline karşı itiraz davası, basit yargılama usulüne göre görülür. Davalı, alacağına veya sırasına itiraz edilen alacaklıdır. Davada ispat yükü davacıda değil, davalıdadır. Alacağına itiraz edilen alacaklı, alacağının varlığını ve miktarını, gerçek bir hukuksal ilişkiye dayandığını, takipten önce düzenlenmiş ve birbirini doğrulayan yazılı kanıtlarla ispat yükü altındadır
Sıra cetveline karşı itirazda görevli mahkeme genel mahkemelerdir. Yetkili mahkeme ise icra takibinin yapıldığı yer mahkemesidir.
Aciz Belgesi Nedir?
Paraların paylaştırılmasının ardından, alacaklı, alacağının tamamını alamamışsa, icra dairesi tarafından, kalan miktar için bir aciz belgesi düzenlenir. İcra dairesi aciz belgesini re’sen düzenler.
Aciz belgesinin düzenlenmesi, borcun sonra erdiği anlamına gelmez. Borçlu, aciz belgesini düzenlemiş olan icra dairesine borcunu işlemiş faizleriyle birlikte her zaman ödeyebilir.
Borcun tamamının ödenmesi, takibin batıl olması veya iptal edilmesi, borçlunun borçlu olmadığının mahkeme kararıyla sabit olması ya da alacaklının icra takibini geri alması hallerinde aciz belgesi sicilden terkin edilir.
Aciz Belgesinin Türleri
Aciz belgesi, kesin ve geçici aciz belgesi olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Kesin Aciz Belgesi
Haczedilen malların satışından elde edilen paranın paylaştırılmasının ardından alacağını tamamen elde edemeyen alacaklıya, alamadığı kısım için kesin aciz belgesi verilir.
İcra takibi aşamasında yapılan haciz esnasında borçlunun haczi mümkün hiçbir malının bulunmadığı yönünde tutulan haciz tutanağı da kesin aciz belgesi niteliğindedir.
Kesin Aciz Belgesinin Sonuçları Nelerdir?
Kesin aciz belgesinin sonuçları şunlardır:
- İtirazın kaldırılması istenebilir.
- 1 yıl içinde yapılacak takiplerde yeniden ödeme emrinin gönderilmesi gerekmez.
- Tasarrufun iptali davası açılabilir.
- Hacze iştirak edilebilir.
- Alacak 20 yıllık zamanaşımına bağlanır.
- Aciz belgesine bağlanan alacak miktarı için faiz istenemez
- Alacaklıya sıra cetveline imtiyazlı alacaklı sıfatı sağlamaz.
Geçici Aciz Belgesi Nedir?
Haciz esnasında borçlunun haczi mümkün hiçbir malı bulunmuyorsa, tutulan haciz tutanağı kesin aciz belgesi niteliğindedir.
Haciz esnasında borçlunun haczi mümkün mallarının bulunmasına rağmen, bu malların alacakları karşılamaya yeterli olmayacağı anlaşılırsa, tutulan haciz tutanağı da geçici aciz belgesi niteliğindedir.
Geçici aciz belgesinin tek hükmü, sahibine tasarrufun iptali davası açma yetkisi vermesidir.
Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN
