Haczedilmeyen Mallar ve Haklar Nelerdir?

İcra İflas Kanuna göre asıl olan alacaklının alacağına kavuşmasıdır bu sebeple kural olarak bütün mal ve alacakların haczi mümkündür. Bir yasal düzenleme bulunması halinde istisnai olarak bir malın haczedilmemesi mümkündür.

Tamamı Haczedilmeyen Malvarlığı Değerleri

Maddi hukuk bakımından başkasına devri mümkün olmayan mal ve haklar: Bu malların haczi söz konusu değildir ve bu haczedilemezlik yasaya bağlıdır.

Maddi hukuk bakımından başkasına devri mümkün olmayan mal ve haklara; kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar denir. Bunlara örnek olarak oturma hakkı, ana ve babanın çocuk malları üzerindeki kullanma hakları, diğer irtifak hakları, manevi tazminat istemleri, ölünceye kadar bakma alacaklısının hakkı verilebilir.

İİK’nın 82. Maddesine Göre Tamamı Hazcedilemeyen Mal ve Haklar: Bu mallar maddede on üç bentte sayılmıştır:

• Devlet malları,
• Ekonomik faaliyeti, bedeni çalışmasına dayanan borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli olan her türlü eşya,
• Borçlu ve aynı çatı altında yaşayan aile bireyleri için gerekli eşya,
• Çiftçinin kendisinin ve ailesinin geçimi için zorunlu olan eşyalar, çiftçi olmayanların meslek ve sanatı için gerekli olan araç ve gereçleri ile kitapları ve ayrıca arabacı, kayıkçı, hamal gibi küçük nakliye erbabının geçimlerini sağlayan nakil araçları,
• Borçlu ve ailesinin idaresi, için gerekli olan hayvanlar ile bunların üç aylık yem ve yataklıkları,
• Borçlunun ve ailesinin yiyecek ve yakacakları ile borçlu çiftçi ise tohumluğu,
• Borçlunun kendisi ve ailesinin geçinmeleri için zorunlu olan bağ, bahçe ile gerekli olan araç ve gereç,
• Haczolunmamak üzere kurulmuş olan ömür boyu gelirler,
• Ordu ve kolluk (zabıta) hizmetlerinden malul olanlara bağlanan emekli maaşları ile bir kısım maaş, tazminat ve ikramiyeler,
• Bir yardımlaşma sandığı veya derneği tarafından hastalık zaruret ve ölüm gibi durumlarda bağlanan masraflar,
• Tazminat olarak zarar görenin kendisine veya ailesine toptan veya irat şeklinde verilen veya verilmesi gereken paralar,
• Borçlunun haline münasip evi,
• Öğrenci bursları.

Özel yasalarda hazcedilemeyeceği yazılı olan mal ve haklar: Özel yasalarında haczedilemeyeceğine dair düzenleme olan mal ve haklar haczedilemez. Bu mal ve haklara örnek olarak SGK’nın taşınır ve taşınmazları ve diğer hak ve alacakları, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun malları, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonunun malları, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası gereğince gelir, aylık ve ödenekler, Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumunca verilen burs-kredi ve nakdi yardımlar gösterilebilir.

Bir Kısmı Haczedilmeyen Malvarlığı Değerleri

Bir kısmı haczedilemeyen malları İcra İflas Kanunu’nda ve özel kanunlarda yazanlar olarak ikiye ayırabiliriz. İcra İflas Kanunu’na göre bir kısmı haczedilemeyen mallar şunlardır:

• Maaş, ödenekler ve her türlü ücretler,
• İntifa hakları ve hasılatı,
• İlama bağlı olmayan nafakalar,
• Sigortalar ve emekli sandıkları tarafından tahsis edilen gelirler.

İcra İflas Kanunu’nda sayılan bir kısmı haczedilemeyen mallar, borçlu ve ailesinin geçimini sağlamaları için gerekli miktar tespit edilip çıkarıldıktan sonra hacz olunabilir. Hacz olunan miktar dörtte birden az olamaz bu sebeple kalan miktar borçlu ve ailesinin geçimi için yeterli olmasa bile dörtte biri hacz olunur. Ücretin haczedilebilen kısmına birden fazla haciz konulursa bunlar başvuru sırasına göre sıralanır.

Özel yasalara göre bir kısmı haczedilemeyen mal ve haklara işçi ücretleri örnek gösterilebilir. Bu örnekte işçi alacağının dörtte birinden fazlası haczedilemez.

Haczedilmezlikten Feragat

Bir malın haczedilip edilmeyeceği borçlunun haciz anındaki durumuna göre belirlenir. Borçlunun hacizden önceki bir dönemde haczi kabil olmayan bir malın haczedilebileceği konusunda alacaklı ile yaptığı anlaşmalar geçerli değildir.

Haczedilmezliğin Belirlenmesi

İcra memurunun bir görevi de, haczi istenen mal ve hakların haczinin caiz olup olmadığını değerlendirir. Bu değerlendirmesine göre istemin reddine veya kabulüne karar verir. Bu kararını gerekçeli olarak vermek zorundadır.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Ezgi DEMİROCAK