Göçmen Kaçakçılığı Suçu ve Cezası (TCK m. 79)
Uluslararası suçlar kategorisinde yer alan göçmen kaçakçılığı suçuyla ilgili olarak Türk Ceza Kanunu’nun 79. maddesi şu şekildedir:
|
(1) Doğrudan doğruya veya dolaylı olarak maddi menfaat elde etmek amacıyla, yasal olmayan yollarla bir yabancıyı ülkeye sokan veya ülkede kalmasını sağlayan, Türk vatandaşı veya yabancının yurt dışına çıkmasına imkân sağlayan kişi, üç yıldan sekiz yıla kadar hapis ve bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Suç, teşebbüs aşamasında kalmış olsa dahi, tamamlanmış gibi cezaya hükmolunur. (2) Suçun, mağdurların; a) Hayatı bakımından bir tehlike oluşturması, b) Onur kırıcı bir muameleye maruz bırakılarak işlenmesi, hâlinde, verilecek ceza yarısından üçte ikisine kadar artırılır. (3) Bu suçun; birden fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi halinde verilecek ceza yarısına kadar, bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde verilecek ceza yarısından bir katına kadar artırılır. (4) Bu suçun bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, tüzel kişi hakkında bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur. |
Göçmen Kaçakçılığı Suçu ile Korunan Hukuksal Yarar
Bu suçla korunmak istenen hukuksal yarar karma niteliktedir ve şunları içerir:
- Mağdur konumunda olan göçmenlerin mal varlığı ve vücut bütünlüğünün korunması, hatta belki yaşam haklarının korunması.
- Mağdurların insan onuruna uygun bir muameleye tabi olmama haklarının korunması.
- Kamu ekonomisi.
- Kamu düzeni ve kamu güvenliği.
- Ülkenin egemenlik yetkisi.
- Uluslararası toplumun bütün olarak korunması.
Göçmen Kaçakçılığı Suçunun Maddi Konusu
Suçun maddi konusu, suçun mağduru konumundaki göçmenler ve onların malvarlığı değerleridir.
Göçmen Kaçakçılığı Suçunda Fail ve Mağdur
Suçun faili herhangi bir kişi olabilir. Ancak, TCK’nın 266. maddesi gereği kamu görevlisi olan failin cezası artırılır.
Suçun mağduru ise göçmenler olarak nitelendirilen kimselerdir.
Göçmen Kaçakçılığı Suçunda Fiil
Göçmen kaçakçılığı suçu seçimlik bir suç olup, yasal olmayan yollarla bir yabancıyı ülkeye sokmak, ülkede kalmasına imkân sağlamak veya Türk vatandaşı veya yabancının yurtdışına çıkmasına imkân sağlamak şeklinde işlenebilir.
Göçmen Kaçakçılığı Suçunun Manevi Unsuru
Suçun manevi unsuru, failin doğrudan veya dolaylı olarak maddi bir menfaat elde etmek amacıyla hareket etmesidir. Bu nedenle, bu suç tipi yalnızca belirtilen özel kastla (maddi yarar elde etmek) işlenebilir.
Maddi menfaat elde etmeksizin yardım etmek bu suça yol açmaz. Bu nedenle, manevi yarar (örneğin cinsel ilişki sağlanması) karşılığında fiilin işlenmesi durumunda bu suç oluşmaz. Suçun oluşması için bu saikin varlığın gerekli ve yeterlidir; ancak menfaatin elde edilmiş olması gerekmez. Yani bu saikle hareket eden fakat henüz hiçbir menfaati fiilen temin edememiş olan fail açısından da suç oluşmuştur.
Menfaatin haksız olması gerekmez. Zorla çalıştırmak, hizmet ettirmek, fuhuş yaptırmak veya esarete tabii kılmak ya da vücut organlarının verilmesini sağlamak amacıyla göçmenlerin ülkeye sokulması halinde, insan ticareti suçu oluşacaktır. Diğer taraftan, failin amacı mağduru fuhuş için kullanmak veya fuhuş yapmasını sağlamak ise TCK m.227’deki fuhuş suçu ile ilişkilendirilecektir.
Göçmen Kaçakçılığı Suçunda Teşebbüs
Kanunda “suç teşebbüs aşamasında kalmış olsa dahi, tamamlanmış gibi cezaya hükmolunur” denilerek, göçmen kaçakçılığı suçu teşebbüs suçu haline getirilmiştir. İcra hareketleri, failin suç teşkil eden davranışa dair planını göçmenlere açıklaması, yapılacak işler ve karşılığında sağlanacak maddi menfaat konusunda anlaşmaya varılması, yani göçmenlerin rızasının alınması ile icra hareketleri başlamıştır. Öncesinde yapılan hareketler, örneğin kullanılacak nakil aracının hazırlanması, kullanılacak evin kiralanması, yolda tüketilecek gıda maddelerinin temini ise hazırlık hareketidir.
Yabancının ülkede kalmasına imkân sağlamak bakımından, suç kesintisizdir. Ülkede kalmanın bir süre devam etmesi gerekir. Bu durumda hareketin yapılması ile suç tamamlanır, fakat suçun gerçekleştiği yer ve zaman, suçun kesintiye uğradığı yer ve ana göre belirlenir. Buna karşılık, bu seçimlik hareketin de ani bir hareketle işlenebilmesi mümkündür, örneğin, göçmene sahte nüfus cüzdanı temin etmek gibi.
Göçmen Kaçakçılığı Suçunda İçtima
Eğer koşulları varsa fikri içtima kurallarının uygulanması gerekir. Fikri içtimaın koşulları oluşmamışsa, yani birden fazla farklı fiil mevcut ise (örneğin, yabancıları yasadışı yollarla ülkeye sokmak için sahte belgelerin hazırlanması, rüşvet verilmesi gibi), gerçek içtima söz konusu olur.
Göçmenlerin zor koşullarda ülkeye sokulması ya da ülke dışına çıkarılması sırasında göçmenlerden yaralananlar ya da ölenler olması halinde ise artık failin eylemi “tek fiil” olarak kabul edilemeyeceğinden bu hallerde gerçek içtima kuralları gereğince failin her iki suç bakımından (göçmen kaçakçılığının nitelikli hali ve duruma göre taksirle veya kasten öldürme) ayrı ayrı sorumlu tutulması gerekecektir.
Yasadışı yollarla ülkeye sokulan göçmenlerin, daha sonra zorla çalıştırılmaları örneğinde olduğu gibi bu suçla insan ticareti suçu arasında da içtima sorunu ortaya çıkabilir. Böyle bir durumda failin her iki suçtan dolayı da cezalandırılması yoluna gidilmelidir. Başka bir ülkeye sokulacakları vaadiyle kandırılan kişilerin yasadışı yollardan Türkiye’ye sokulması durumunda hem göçmen kaçakçılığı hem de dolandırıcılık suçunun oluşacağı; fikri içtima kuralları çerçevesinde cezalandırma yapılacağı savunulmaktadır.
Birden fazla göçmenin tek bir tırla taşınması gibi örneklerde ise zincirleme suç hükümlerine gitmek mümkündür. Zincirleme suçun temel şekli suçun aynı kişiye karşı birden fazla işlenmesidir. Ancak TCK m.43/2’ye göre (aynı neviden fikri içtima) bu durumda da zincirleme suç hükümleri uygulanır.
Göçmen Kaçakçılığı Suçuna İştirak
Bu suça iştirak her türlü mümkündür ancak maddenin açıkça düzenlenmesi gereği göçmenlerin ülkede yasa dışı olarak kalmalarına yardım etmek suretiyle olanak sağlayan (örneğin, boş evinde kalmasına menfaat karşılığı izin veren) kişi göçmen kaçakçılığı suçunda yardım eden değil fail konumundadır.
Göçmenlerin ülkede kalmalarına olanak sağlamak, göçmen kaçakçılığı suçunun maddi unsuruna girebilecek seçimlik hareketlerden birisidir.
Göçmen Kaçakçılığı Suçunun Nitelikli Halleri
Göçmen kaçakçılığı suçunun nitelikli halleri aşağıda sayılmıştır:
Suçun Mağdurların Hayatı Bakımından Bir Tehlike Oluşturması Veya Mağdurun Onur Kırıcı Bir Muameleye Maruz Bırakılarak İşlenmesi (TCK m.79/2)
Her iki durumda da ceza yarısından üçte ikisine kadar artırılacaktır. Ancak şuna dikkat etmek gerekir ki madde 79/2’deki nitelikli halin uygulanması açısından mutlaka mağdurların yaralanmış ya da ölmüş olmalarına gerek yoktur.
Mağdurların derme çatma bir tekne, fırtınalı havada açık denizde taşınmaları gibi durumda da sonuçta onlara zarar gelmemiş olsa bile suçun mağdurlarının hayatı bakımından bir tehlike oluşturduğu söylenebilecek ve madde 79/2’deki nitelikli hal uygulanacaktır.
Suçun Bir Örgütün Faaliyeti Çerçevesinde İşlenmesi
Bu durumda ceza yarı oranında artırılır.
Yargıtaya göre; örgüt, çıkar elde etmek için 3 veya daha fazla kişiden oluşan hiyerarşik biçimde yapılanmış sürekli ve disiplinli iş birliği öngören ve amaca yönelik suçları işlemek için oluşturulmuş bir grup olup, yalnızca bir göçmen grubun sınırdan geçirmek üzere bir araya gelen sanıkların durumu örgüt oluşturmaya yeterli değildir. Göçmen kaçakçılığı işleyen birden fazla kişi arasında bir iş bölümü yapılmış olması yukarıdaki koşullar olmadıkça örgütlü suç olarak nitelendirilemeyecek ve faillerin sorumluluğu genel iştirak kuralları çerçevesinde belirlenecektir.
Göçmen Kaçakçılığı Suçunun Cezası
Suç şikâyete bağlı bir suç değildir. Soruşturması ve kovuşturması resen yapılır.
Göçmen kaçakçılığı suçunun cezası 3 yıldan 8 yıla kadar hapis cezası ve on bin güne kadar adli para cezasıdır.
Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Evrim ÜSTÜNDAĞ
