Ceza Hukukunun Temel İlkeleri Nelerdir?

Ceza hukuku, suç olarak adlandırılan hukuka aykırı davranışlar ile bunlara uygulanacak yaptırımları inceleyen hukuk dalıdır.

Ceza hukuku, maddi ceza hukuku ve şekli ceza hukuku olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Maddi ceza hukuku, suçu ve suç karşılığında uygulanan yaptırımları içerirken, şekli ceza hukuku ceza muhakemesi hukukunu ve infaz hukukunu içerir.

Ceza hukukunda hukuksal ilişkinin tarafları olan devlet ile kişiler arasında bir eşitlik söz konusu olmadığından ceza hukuku kamu hukuk dalı olarak nitelendirilmektedir.

Ceza Hukukunun Kaynakları Nelerdir?

Ceza hukukunun kaynakları aşağıda sayılmıştır:

• Anayasa,
• Uluslararası Sözleşmeler,
• Türk Ceza Kanunu.

Ceza Hukukunun Temel İlkeleri Nelerdir?

Ceza hukukunun temel ilkeleri aşağıda sayılmıştır:

• Kanunilik İlkesi,
• Kusursuz Ceza Olmaz İlkesi,
• Cezaların Kişiselliği İlkesi,
• Hümanizm İlkesi,
• Hukuk Devleti İlkesi.

Kanunilik İlkesi Nedir?

Kanunilik ilkesi, suç adı verilen davranışının ve bunun karşılığında uygulanacak yaptırımın kanunla belirlenmesini öngörmektedir.

Kanunilik ilkesi, Anayasa’nın 38. Maddesinde, Türk Ceza Kanunu’nun 2. Maddesinde ve Avrupa Sözleşmesi’nin 7. Maddesinde düzenlenmiştir.

Türk Ceza Kanunu’nun 2. Maddesine göre, “Kanunun açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz. Kanunda yazılı cezalardan ve güvenlik tedbirlerinden başka bir ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunamaz.”

Kanunilik ilkesinin sonuçları aşağıda sayılmıştır:

• Belirlilik,
• Aleyhe kanunun geçmişe uygulanmaması,
• Kıyas yasağı,
• İdarenin düzenleyici işlemleriyle suç oluşturması ve ceza vermesi yasağı,
• Örf ve âdete dayanarak suç oluşturma ve ceza verme yasağı.

Belirlilik İlkesi Nedir?

Belirlilik ilkesi, bir eylemden dolayı ceza yaptırımı uygulanabilmesi için o eylemin duraksamaya yer olmadan yasada açıkça suç olarak düzenlenmesi gerektiğini ifade eder.

Türk Ceza Kanunu’nun 2. maddesine göre, “Kanunun açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz.”

Aleyhe Kanunun Geçmişe Uygulanmaması Ne Demek?

Türk Ceza Kanunu m. 7/2’ye göre, “İşlendiği zaman yürürlükte bulunan kanuna göre suç sayılmayan bir fiilden dolayı kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz.”

Söz konusu maddeden de anlaşılacağı üzere, eylemin işlenmesinden sonra yürürlüğe giren kanun failin aleyhine ise fail hakkında uygulanmaz.

Kıyas Yasağı Ne Demek?

Kıyas, açıkça suç olarak düzenlenmeyen bir eylemin, suç olarak düzenlenmiş başka bir eyleme benzetilerek cezalandırılması ya da failin ceza sorumluluğuyla ilgili kurallarda boşluk bulunduğu zaman benzer kurallardan yararlanılmasıdır.

Ceza hukukunda kıyas yasası öngörülmüştür. Kıyas yasağı TCK m. 2/3’de açıkça hüküm altına alınmıştır. Söz konusu maddeye göre, “Kanunların suç ve ceza içeren hükümlerinin uygulanmasında kıyas yapılamaz. Suç ve ceza içeren hükümler, kıyasa yol açacak biçimde geniş yorumlanamaz.”

Kusursuz Ceza Olmaz İlkesi Nedir?

Kusursuz ceza olmaz ilkesi, failin suç oluşturan bir eylemin gerçekleşmesinde kusuru olmadıkça, ceza yaptırımına maruz kalamayacağını ifade eden ilkedir.

Kusursuz ceza olmaz ilkesinin sonuçları aşağıda sayılmıştır:

• Fail, kusursuz hareketi nedeniyle cezalandırılamaz.
• Ceza, failin kusuruyla orantılı olarak verilebilir.
• Ceza hukukunda objektif sorumluluk nedenlerine yer verilemez.
• Failin geçmişine veya kişisel özelliklerine değil, eylemine bakılarak suçlu olup olmadığı saptanır.

Cezaların Kişiselliği İlkesi Nedir?

Cezaların kişiselliği ilkesi, cezaların şahsiliği ilkesi olarak da adlandırılmaktadır. Cezaların kişiselliği ilkesi, cezanın yalnızca suç işleyen kişi üzerinde etki göstermesini ifade eder. Buradaki etkiden anlaşılması gereken hukuksal etkidir.

Ceza hukukunda veraset ve intikal yoktur, kimse başkasının eyleminden sorumlu tutulamaz. Bu nedenle üstsoyun eyleminden dolayı altsoy ya da altsoyun eyleminden dolayı üstsoy veya herhangi bir yakınlığı ya da özel bağı olan kişilerden birinin eylemi dolayısıyla öteki sorumlu tutulamaz.

Hümanizm İlkesi Nedir?

Hümanizm, insana ve insan değerlerine en büyük ağırlığı veren düşünsel yaklaşımdır.

Ceza hukukunda hümanist doktrin, hümanist değerlerin ceza hukukunda var olmasını öngörür. Bu doktrine göre suçu ne olursa olsun suçlu, bir insandır ve insan haysiyetinin korunması gerekmektedir. Hümanist doktrinin önem verdiği tek değer insan haysiyeti değildir; aynı zamanda insana ve insani olan tüm değerlere önem verir ve onları korumayı amaçlar. Bu bağlamda ahlakın hukuktan ayrı tutulmasını hümanist doktrin onaylamaz.

Hümanizm ilkesi, suç işlediği için ceza yaptırımına tabi tutulan kişinin yeniden topluma kazandırılmasını amaç edinen ilkedir.

Hukuk Devleti İlkesi Nedir?

Hukuk devleti en kısa tanımıyla, faaliyetlerinde hukuk kurallarına bağlı olan, vatandaşlarına hukukî güvenlik sağlayan devlet demektir.

Hukuk devleti;

• Herkese etkili,
• Erişilebilir,
• Evrensel bir yargısal korunma sağlayan devlettir.

Suç işleyen kişi hakkında işlenen eylemin ağırlığıyla orantılı olarak ceza ve güvenlik tedbirine hükmedilmesine ölçülülük; ceza kanunun uygulanmasında kişiler arasında, ayrım yapılmamasına ve hiçbir kimseye ayrıcalık tanınmamasına ise eşitlik ilkesi denir.

Ekin Hukuk Bürosu olarak; suçun mağduru veya faili olmanız halinde sürecin takibini gerçekleştirebiliriz. Ceza hukuku alanında uzman avukat kadromuzla görüşmek için bizimle iletişime geçebilirsiniz.

Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN