Ceza Davalarında Duruşmanın Düzeni ve Disiplini

Duruşmanın düzeni, mahkeme başkanı veya hakim tarafından sağlanır.

Mahkeme başkanı veya hakim, duruşmanın düzenini bozan kişinin, savunma hakkının kullanılmasını engellememek koşuluyla salondan çıkarılmasını emreder. Kişi dışarı çıkarılması sırasında direnç gösterir veya karışıklıklara neden olursa yakalanır ve hakim veya mahkeme tarafından verilecek bir kararla derhâl dört güne kadar disiplin hapsine konulabilir. Avukatlar ve çocuklar hakkında disiplin hapsi uygulanmaz.

Disiplin hapsi dışarı çıkarılma sırasında yapılan davranışlar içindir. Duruşma sırasında duruşma düzenini bozan kişiler yalnızca salondan dışarı çıkarılır. Salondan dışarı çıkarma sırasında direnç gösterme ya da karışıklık çıkarma yoksa disiplin hapsi uygulanamaz.

Sanığın Dışarı Çıkarılması

Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 204. maddesinde sanığın dışarı çıkarılması hususu düzenlenmiştir.

Davranışları nedeniyle hazır bulunmasının duruşmanın düzenli olarak yürütülmesini tehlikeye sokacağı anlaşıldığında sanık, duruşma salonundan çıkarılır.

Mahkeme, sanığın duruşmada hazır bulunmasını dosyanın durumuna göre savunması bakımından zorunlu görmezse, oturumu yokluğunda sürdürür ve bitirir. Ancak sanığın müdafii yoksa mahkeme barodan bir müdafii görevlendirilmesini ister. Oturuma yeniden alınmasına karar verilen sanığa, yokluğunda yapılan işlemler açıklanır.

Duruşmada Suç İşlenmesi

Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 205. maddesine göre, “Bir kimse, duruşma sırasında bir suç işlerse, mahkeme olayı tespit eder ve bu hususta düzenleyeceği tutanağı yetkili makama gönderir; gerek görürse failin tutuklanmasına da karar verebilir.”

Duruşma sırasında bir sanık yakını, tanık olarak dinlenen kişiyi öldürürse mahkeme bu durumu duruşma tutanağına yazdırır ve Cumhuriyet savcılığına bildirir. Eğer suç işleyen kişinin kaçma veya kanıtları karartma şüphesi varsa mahkeme o kişiyi tutuklayabilir.

Mahkemenin bu durumda hemen yargılama yapıp, mahkûmiyet kararı vermesi mümkün değildir. Nitekim davasız yargılama olmaz. Cumhuriyet savcılığı tarafından iddianame düzenlenip olayın mahkeme önüne getirilmesi gerekir.

Doğrudan Soru Yöneltme Nedir? Kimler Doğrudan Soru Yöneltme Yetkisine Sahip?

Doğrudan soru yöneltme, duruşma disiplinine uygun olarak mahkeme başkanı veya hakimi müdahalesi olmaksızın duruşmaya çağrılmış kişilere soru sorulabilmesidir.

Doğrudan soru yöneltme yetkisine sahip olan kişiler şunlardır:

• Cumhuriyet savcısı,
• Müdafii,
• Vekil sıfatıyla duruşmaya katılan avukat.

Yukarıda belirtilen kişiler; sanığa, katılana,  tanıklara, bilirkişilere ve duruşmaya çağrılmış kişilere duruşma disiplinine uygun olarak doğrudan soru yöneltebilirler. Heyet olarak görev yapan mahkemelerde, heyeti oluşturan hakimler da belirtilen kişilere soru sorabilir.

Sanık ve katılan sadece mahkeme başkanı veya hakim aracığıyla soru yöneltebilir. Yöneltilen soruya itiraz edildiğinde sorunun yöneltilmesinin gerekip gerekmediğine, mahkeme başkanı karar verir.

Ek Savunma Hakkı Nedir?

Hüküm, ancak iddianamede unsurları gösterilen suça ilişkin fail ve fiil hakkında verilir. Sanığın iddianamede yasal unsurları gösterilen suçun değindiği kanun hükmünden başkasıyla mahkûm edilebilmesi için ona ek savunma hakkının tanınması gerekir.

Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 226. Maddesine göre, “Sanık, suçun hukukî niteliğinin değişmesinden önce haber verilip de savunmasını yapabilecek bir hâlde bulundurulmadıkça, iddianamede kanunî unsurları gösterilen suçun değindiği kanun hükmünden başkasıyla mahkûm edilemez.”

Ek savunma hakkı tanınması gereken durumlar aşağıda sayılmıştır:

• Sanığa isnat edilen suçun hukuksal niteliği değişmişse sanığa ek savunma hakkı tanınması gerekir.
• Cezanın artırılmasını gerektirecek durumlar, ilk defa duruşma sırasında ortaya çıktığında da ek savunma hakkı verilir.
• Teşebbüs hükümlerine göre açılan davada, mahkemenin tamamlanmış suç hükümlerine göre hüküm kurabilmesi için sanığa ek savunma hakkı tanınması gerekir.
• Cezaya ek olarak güvenlik tedbirlerinin uygulanmasını gerektirecek durumlar ilk defa duruşma sırasında ortaya çıktığında da sanığa ek savunma hakkı verilir.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN